doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK CUMHURİYETİ’NİN NİTELİĞİ 43
bir sonuçtur. Ulusal egemenliğin kısıtlanması yada sınırlandırılması
laikliği zedeleyeceği gibi, laiklikten taviz de ulusal egemenliği sarsacak
netice itibariyle ortadan kaldırılacaktır. Bu sistematiği gören
Atatürk ulusal egemenliğin önündeki engelleri birer birer ortadan
kaldırdıktan sonra laikliği bir ilke olarak ortaya koymuştur.
1924 anayasasının, ulusal egemenliğin tecelligahı TBMM’ni
devlet yönetiminde en etkin güç haline getirmesi böyle bir anlayışın
ürünü olsa gerektir. Yasa tasarısında bazı şartlar çerçevesinde
cumhurbaşkanına meclisi feshetme yetkisi öngörülmesine rağmen,
milletvekillerinin itirazları sonucunda genel kurulda kabul edilmemiş8
, cumhurbaşkanına bütçe ve anayasa kanunlarının dışındaki kanunları
bir kez daha görüşülmek üzere meclise iade yetkisi tanınmıştır.
1924 anayasasının değiştirilmesi teklif dahi edilemeyecek
tek maddesi vardı ki o da devlet şeklinin cumhuriyet olduğuna dair
olan birinci maddesi idi. Egemenlik millete aittir, bu bir hak olduğu
kadar aynı zamanda görev ve yükümlülüktü. Millet, her halükarda
egemenlik hakkını kullanacaktı. Egemenlik hakkının kullanımından
vazgeçilemez, bu hak terk edilemezdi. Egemenlik hakkı egemenlikten
vazgeçme hakkını içermiyordu. Söz konusu anayasanın 51.
maddesi idari dava ve anlaşmazlıkları, özellikle hükûmetin kanun
8 Tasarının 25. maddesi, “Meclis kendiliğinden intihabatın tecdidine karar verebileceği
gibi, Reisicumhur da Hükûmetin mütalaasını aldıktan sonra esbabı
mucibesini Meclise ve millete bildirmek şartıyla buna karar verebilir.” Şeklinde
düzenlenmişti. Madde ile ilgili olarak söz alanların sayısındaki çokluk,
maddeye verilen önemi gösterdiğinden, bizzat komisyon başkanı Yunus Nadi
Bey, “... bazı tadilat yapmak üzere...” komisyona iadesini talep etmiş, bu talep
olumsuz karşılanmış, usül tartışmaları yapılmış, komisyona gitmemesi ve
görüşülüp oylanması yönündeki istekler ön plana çıkmıştır. Saruhan mebusu
Reşad Bey, maddenin Gazi Paşa tarafından serdedilen düsturlara aykırı olduğunu,
onun sözlerinden örneklerle anlatarak, “ Ferdi saltanat, ferdi hâkimiyet
mülahazalarında bulunanlar emin olunuz millet nazarında müttehimdir.” diyerek
konuşmasını şöyle sürdürmüştür: “Allah reisicumhur olsa...Haşa...Melaikei
Kiram Heyeti Vekile olsa fesih selahiyetini verecek yoktur.” Bu sözler
alkışlarla karşılanmış konuşmalar uzadıkça uzamıştı. Bu konuda verilen değişiklik
önergeleri de kabul olunmayınca 25. madde tasarıdaki şekliyle oylandı,
yeterli çoğunluğu sağlayamadığından bir sonraki birleşime bırakıldı. 24 Mart
1924 te yapılan yirminci birleşimin birinci oturumunda ikinci kez tayini esami
suretinde oya konuldu ve oylama neticesinde yine kabul edilmedi (TBMM
Zabıt Ceridesi, Devre II. C. 7/1, s. 992 vd.).