doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

592
ENVER KONUKÇU
hükûmeti delegesi bir beyannamede verdi. Acara özerkliği hakkında
şunları teklif ettim: Halkı temin edici muhtariyetten şunları görmek
istiyoruz.
1-Herkesin bir oyu olmalıdır. Yabancılar oya iştirak etmemelidir.
Yabancı demek Umumî Harb başladıktan sonra Acara’ya gelenler
demektir. Hariciye ve Harbiye komiserlerim Gürcistan tayin
ederse de hükûmetin diğer üyelerini Acara Millî Meclisi tayin eder.
2-Dil, resmi dil Türkçe ve Gürcüce olmak şartiyle öğretim her
cemaatin isteğine göre serbesttir.
3- Müşterek menfaatlere hizmet eden şimendifer ve liman idareleri
ve hasılatı merkezi hükûmete ait olduğu gibi, önemi keza umumi
ve bütün Gürcistan’a yaygın olan Acara şosalarının iyi korunması ve
tamir masrafı dahi merkezi hükûmete aittir.
4-İslam halkının şer’i ve dini işlerinde serbest ve özerk olmaları
ve ihtiyaç halinde Şer’iyye Vekaletimizle münasebette bulunabilmeleri
hakkının da teslim edilmesine çalışılmalı.
Bu tekliflerimiz, biz kendimizi Acara halkıyla Gürcü hükûmetini
uzlaştırma mevkiinde görmek lüzumundan ileri geliyor. Bugün
Batum’da Çeka diğer devlet tebaasına yapılmayan şiddeti Acara halkına
yapıyor. Sıhhiye vesair namlarla fazla vergi alıyor, baskı yapıyor,
serbest harekete izin verilmiyor.
Acara ve Nahcivan özerkliği hakkında dahi Gürcü ve Azerbaycan
hükûmetlerinin neler yaptığını bilmek isteriz. Gürcü delegesi
İlyava şu beyanatta bulundu: Acara özerkliği ile ilgili Moskova
Andlaşması’nın kendisine siyasi bir mecburiyet yüklediğini göz
önüne alarak, Gürcistan- Türkiye arasında henüz andlaşma imzasını
beklemeksizin 54 numaralı ve 16 Temmuz 1921 tarihli ve Gürcistan
devrim komitesi başkanı Medivani ve Adliye Halk Komiseri
Kefnarensten’in imzaları ile bir emirname çıkardı. Bu emirname
Gürcistan kısımlarından olan özerk Acara Cumhuriyeti’nin durumunu
ve Gürcistan Cumhuriyeti ile olan münasebetlerini tayin eder. Bu
emirnamenin konferans tutanaklarına eklenmesini teklif ederiz.
Bu teklifi kabul ile beraber dedim ki: “İşbu dekrenin uygulanmasının
halkın kültür, din ve mülkiyetine ait hukuki özerkliğine kefil
olmasını temenni ederiz”.
İlyava izahat verdi: “Maarif, ziraat, Mezhepler komiserliklerinin