doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

678
YÜCEL ÖZKAYA
adımlar atıldığı, tarihin büyük ihtilâllerinden biri kan dökülmeden
gerçekleştiği de belirtilmektedir. Gazetenin yorumları da epey ilginçtir.
Ankara’daki Meclis’in bu kararı Türk Devleti’nin büyük
gelişiminin sonucudur. Esasen, Cumhuriyetin ilânı ile dini nüfuz
devletin eline geçmiştir. Hilâfetin kaldırılması dini bir sorundur.
Bu yüzden yalnızca Müslümanları ilgilendirir ve ulusal bağımsızlık
sırasında Hint Müslümanları halife lehinde tezahürat yapmışlardır.
İslam ülkeleri ulusal devlet ortaya çıktığına göre, haklı olarak bu
olaya karışmayacaklardı. Revue du Monde’a göre, başta Şeyh Sunusi
ve diğer seçkin İslam halkı ile Afganistan bu konuda Türkiye’yi
alkışlamıştır 4 . Halifeliğin kaldırılması konusunda Fransa’nın Başkenti
Paris’te yayınlanan makale ve haberlerin bir kısmı Jean Louis
Bacque Grammont’un bir makalesinde de yer almıştır. Gazetelerin
çok büyük bir bölümü bu sorunu Türkiye’nin bir iç meselesi gibi
görmekte, bir kısmı ise konuya hiç yer vermemekte, bir kısmı halifeliğin
kaldırılmasının Türkiye için şart olduğunu, çünkü bu kurumun,
artık eskimiş olduğunu ve işlerliğini yitirdiğini, çok az sayıda gazete
ise de halifeliğin kaldırılmasını uygun bulmadıklarını öne sürmüştü.
Bu gazetelerin büyük bir kısmı olayı aktüel olarak ele almıştır.
Bazıları son halife Abdülmecid’in fotoğraflarını basmış, O’nu öven
yazılar yayınlamıştır. Bunlar sağ görüşlü gazetelerdir. Ulusal Bağımsızlık
Savaşı sıralarında 1922’de Türkiye’ye gelen ve İzmit’te
Mustafa Kemal Paşa ile de bir mülakat yapan Türk dostu Claude
Farrere’de halifelik kaldırıldıktan sonra, bir makalesinde halifeliğin
kaldırılmasını tenkit etmiş, eski halife ile dostluğunu açıklamıştı.
İkinci bir makalesinde halifenin Fransa’da misafir edilmesini istemişti.
Bir ara Hicaz Kralı Hüseyin’in 5 Mart 1924’te haberi ortaya
atılmış, İngiltere’nin bu şekilde bir oyun ile fesat yaratma düşüncesi
Fransa’yı tedirgin etmiş, bazı Fransızlar ise, Fas Sultanının halife
olmasını önermişlerdi. Fransız gazetelerinin bazılarında, Tunus
Hilâfet Komitesinin hilâfetin kaldırılmasını protesto eden bir telgrafı
da yayınlanmıştı 5 . Konu ile ilgili Paul Bruzon’un “Halifelik Sorunu
4 Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A.IV, D.68, F.37-48
5 Jean Louis Bacque-Grammont:Halifeliğin Kaldırılışının Mart 1924 Paris
Günlük Basınında Görünümü (çeviren : Korkmaz Alemdar), Ankara, 1981.
İletişim Dergisi, sayı 198/3, sayfa 10-12. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün
Hayatı, (Prof. Dr. Yücel Özkaya, Mehmet Saray, Mustafa Balcıoğlu, Doç.Dr.
Cezmi Erarslan, Ankara 2003, sh 355-356, Cumhurbaşkanlığı Arşivi A.IV,