doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK DÖNEMİ MECLİSLERİ (1920-1938) 551
doğum yeri Misak-ı Millî sınırlan dışında kalmıştır).
Milletvekillerinden %28.2 inin parlamento deneyimi olduğu
bunlardan %19.3 ünü IV. Dönemden mebusları oluşturuyordu ki bu
da sadece 2 ay 6 gün sürmüştü). Dolayısıyla bu meclisin pek parlamento
deneyimi yoktu.
II.Dönem Meclisi
Seçim Kararan Alınması
Egemenliği padişahtan millete geçiren, işgalci güçleri yurttan
kovan, binlerce yıldan beri Türk ulusunun yazgısını çizen saltanatı
kaldıran bu meclis ne yazık ki düşman yurttan kovulduktan sonra
Meclis yoğunluğu her gün artan bir iç mücadeleye sahne olmuştur.
Bu mücadele dışarıda da yankı bulmuş ve muhalif bir milletvekilinin
öldürülmesine kadar varmıştır. Dolayısıyla “meclis meclis olmaktan
çıkmıştı.” Kimileri Mustafa Kemal’in Washington’un yaptığı gibi
köşesine çekilmesini, kimileri diktatör olmasını istiyordu. 14 Bu meclis
harbi yapmak zaferi kazanmakla mükellefti diyenler, yeniden seçimlere
gidilmesini isteyenler de vardı. Oysa savaş henüz bitmemiş,
Lozan görüşmeleri sürmekte idi. Bu durum Mustafa Kemal Paşanın
dikkatinden kaçmıyordu. Ocak 1923’te yaptığı yurt gezilerinde halkın
nabzını tutuyordu. Lozan Konferansı, Teşkilatı Esasiye Kanunu,
Saltanat, Hilafet, Millet Meclisi, Halk Fırkası, Mecliste ki Gruplar
hakkında açıklamalar yapıyordu. 15 Millî Mücadeleyi başarıyla veren
bu meclisle çağdaş devleti oluşturmanın zor olacağı sonucuna
varmış olacak ki seçimlerin yenilenmesini uygun çözüm olarak görmüştür.
Böylece hem Batılı devletlere iktidarın halka dayandığı mesajını
verecek hem de çağdaş devletin temellerini atarken kendisine
ayak bağı olan muhalefetten büyük ölçüde kurtulacaktı.
Seçimlerin yenilenmesi konusunu önce hükûmet üyeleriyle paylaştı.
Onların da onayını aldıktan sonra ‘Anadolu ve Rumeli Müdafaai
Grubunu topladı. Burada da tartıştıktan sonra seçime karar verecek
olan Meclise sorun aktarıldı. 1 Nisan 1923’te Aydın milletvekili
Esat Efendi ve 120 arkadaşının “Müdafaai memleket gayesiyle top-
14 Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Politikada 45 Yıl, Ankara, 1968, s.10
15 bkz. Arı İnan, Atatürk’ün Eskişehir ve İzmit Basın Toplantısı