doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

168
MEHMET AKİF TURAL
si, kanunların konulması, değiştirilmesi, kaldırılması, antlaşma ve
barış yapılması, vatan savunması (yani savaş ilanı) için ordu sevk
etme gibi esas haklar, Büyük Millet Meclisi’nindir. Kanunların ve
nizamların düzenlenmesinde kişiler arası ilişkilere ve günün ihtiyaçlarına
en uygun fıkıh ve hukuk hükümleriyle kişiler arası uygarca
tutum ve davranış esas tutulur. Bakanlar kurulunun görev ve yetkisi
özel kanunla belirtilir.” denilmektedir. Bu hüküm ile Halifenin-Sultanın
Hilafet makamıyla ilgili sayılagelen yetkileri TBMM üzerinde
toplanmış oluyordu.
1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılması ile 1921 Teşkilat-ı
Esasiye Kanununun ilk 5 maddesinde geçen hükümler ebedileşti.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti isimli yeni devletin yapısı
tescil edilmiş oldu. 3 Ancak Saltanatın kaldırılması ile ilgili bu kanuna
“Halifelik” Osmanlı Padişahlık ailesine ait olup Halifeliğe Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nce bu ailenin bilim ve ahlak bakımından
iyi, uygun, faydalı ve yol gösterici olanın seçilmesini “Türkiye
Devleti Halifelik makamının dayanağıdır” hükmü, saltanatı kaldıran
kanunla birlikte, Halifeyi görevini, buna bağlı olarak da, görevden
alma yetkisini, meclise veriyordu. Bu hükümle padişahın şahsında
toplanan “sultanlık” dünya işleri yönetimi ile “halifelik” din işleri
yönetimi birbirinden ayrılmış görünüyordu. Din işlerine ait görev
3 TBMM’nin Hukuku Hâkimiyet ve Hükümraninin mümessili hâkimi olduğuna
dair heyet umumiye kararı 1-2.11.1338 (1922) Karar No:308
( … Türk milleti saray ve Babı âlinin hıyanetini gördüğü zaman Teşkilatı Esasiye
kanunu isdar ederek onun birinci maddesi ile Hâkimiyeti Padişahtan alıp
bizzat Millete ve ikinci maddesi ile İcrai ve Teşrii kuvvetleri onun yedi kudretine
vermiştir. Yedinci madde ile de harp ilânı, Sulh akdi gibi bütün hukuku
hükümraniyi Milletin nefsinde cem eylemiştir…)
1-Teşkilâtı Esasiye Kanunu ile Türkiye halkı, hukuku hâkimiyet ve hükümranesini
mümessili hakikisi olan Türkiye Büyük Millet Meclisinin şahsiyeti
maneviyesinde gayri kabili terk ve tecezzi ve ferağ olmak üzere temsile ve
bilfiil istimale ve İradei Milliyeye istinat etmeyen hiçbir kuvvet ve heyeti tanımamağa
karar verdiği cihetle Misaki Milli hudutları dahilinde Türkiye Büyük
Millet Meclisi hükûmetinden başka şekli hükûmeti tanımaz. Binaenaleyh Türkiye
Halkı Hâkimiyeti şahsiyeye müstenit olan İstanbul’daki şekli hükûmeti
16 Mart 1336 (1920) dan itibaren ve ebediyen tarihe müntakil addeylemiştir.
2-Hilâfet; hanedanı âli Osman’a ait olup Halifeliğe Türkiye Büyük Millet
Meclisi tarafından bu hanedanın ilmen ve ahlâken erşet ve eslah olanı intihap
olunur. Türkiye Devleti hilafetin istinatgahıdır.