doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

I. BAKÜ TÜRKOLOJİ KONGRESİ VE MUSTAFA KEMAL ATATÜRK 305
rinin Osmanlı kültürel ananelerine bağlı olduklarını nazara alarak bu
yazı devrimi meselesini bir kadar ertelemek ve “Sovyet Türklerinin
Latin yazısına geçişlerini” öne çekmek kararını vermiştir.
Atatürk I Türkoloji Bakü Kongresi’ne açıkdan açığa katılmasa
da, her halde onu tam olarak dikkatdan kenarda da bırakmamıştır.
Bunu Fazıl Agisin söylediği sözlerden de görebiliriz. Bu konu ile
ilgili olarak O, Abdülbaki Gölpınarlı’nın hatırasını böyle anlatıyor:
“1979’un başlarında Abdülbaki Gölpınarlı’nın Üsküdar’daki evindeyiz.
Laf lafı açtı ve söz Bakü’de yapılan Türkoloji Kurultayına
geldi. Gölpınarlı’nın bu hususta söylediği şeyler gayet ilgi çekiciydi.
Gölpınarlı özetle şöyle dedi: “Atatürk, Köprülüyü Bakü’ye gönderirken
Latin harflerini kasdederek “Emperyalistlerin harflerini kabul
etmeyelim. Şu anda kullandığımız harfler üzerinde ısrar edelim”
dedi. Bunu söylerken ben de ordaydım. Ama Köprülü Bakü’de Latin
harflerinin kabul edilmesini savunur ve Arap alfabesinin bırakılması
gerektiğini ifade eder. Köprülü, yurda döndükten sonra, Atatürk
Köprülü’yü bu tavrından dolayı tebrik etmiş ve ona imzalı bir portresini
hediye etmiştir. Üstünden onca yıl geçmiş olmasına rağmen,
Atatürk’ün bu hususta niçin böyle davrandığını hala anlaya bilmiş
değilim.” 11 Zaten hatta büyük Türk Abdülbaki Gölpınarlı’nın da o
zaman anlaya bilmediği mesele Atatürk’ün bu gizli ve derinde olan
siyaseti idi.
Hiç şübhesiz ki siyasal bakımdan daha uyak olan Fuat Köprülü
Atatürk’ün derinde olan siyasetini anlamaya bilmezdi. Aksi takdirde
O, böyle serbest hareket yapamazdı. Ama buna bakmayarak o da
Bakü’de kendisini Atatürkün mevkiine uygunlaştırmıştır. Bunu Halid
Seid’in bu Kongre ile ilgili yayınladıği hatıra kitabında da göre
biliriz. Kongre öncesi olayları kaleme alan Halid Seid yazıyordu:
“– Fuat bey, – dedim, – tabii yeni elıf-ba meselesinden dolayı
teşrif etdiniz. Bu hususta Türkiye efkari-umumiyesile, siyasi dairelerinin
fikirleri sizce malum olduğundan şüphe yoktur” 12 . Fuat
11 Bkz.: Mustafa Toker, Türkistan’ın Latin alfabesine geçemesinde büyük rol
oynayan Halid Seid Hocayev ve “Yeni elifba yollarında eski hatıra ve duygularım”
adlı eseri, 1926 Bakü Türkoloji Kongresinin 70. yıl Dönümü Toplantısı,
Ankara, 1999, s. 88
12 Halid Seid, Yeni elifba yollarında eski hatıra ve duygularım, Simferopol,