doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

SALTANATTAN CUMHURİYETE MİLLET EGEMENLİĞİ 847
Paşa tarafından çizilen Misak-i Millî (Ahd-ı Millî) kararlarını kabul
etmek oldu. Böylece yukarıda belirttiğimiz şekilde Millîyetçi hareketin
tespit ettiği ilkeler Osmanlı Meclis-i Meb’usan’ı tarafından da
benimsenmiş olmaktaydı. Bu belge, o sıralarda Londra’da toplanmakta
olan ve Osmanlı Devleti’ne imzalatılacak barış antlaşmasının
şartlarının görüşüleceği konferans öncesi, Osmanlı Devleti’nin ülke
ve nüfus unsurları ile bağımsızlık anlamında egemenlik hakkını yeniden
belirlemekte ve Türk tarafının imzalayabileceği asgari barış
şartlarını içermekteydi. 30
Bu son gelişmeler üzerine İstanbul’daki İtilaf Devletleri mümessilleri
Hükûmete baskılarını iyice arttırdılar. Nitekim baskılar karşısında
Hükûmet istifa etmek zorunda kaldı. Arkasından da 16 Mart
1920 günü İtilaf Devletleri’nce İstanbul resmen işgâl edilerek Parlamento
basıldı ve içlerinde Rauf Bey’in de bulunduğu bazı milletvekilleri
tutuklandı. Bu gelişmeler üzerine çalışamaz duruma gelen
Meclis-i Meb’usan, 18 Martta kalan mebuslarla yaptığı toplantıda
Dr. Rıza Nur Bey ve arkadaşlarının verdiği takrir üzerine böyle bir
ortamda çalışamayacaklarını beyan ederek çalışmalarını süresiz erteleme
kararı aldı. 31
Bu gelişme Meclis-i Meb’usan’ın Kanun-i Esasi’de de belirtildiği
şekilde başka bir yerde ve başka şartlarda yeniden toplanabilmesine
hukuki bir zemin teşkil edebilirdi. Bu sırada yani 17 Mart’ta
Kazım Karabekir’in Ankara’da bir millî meclisin toplanması teklifinin
de doğrultusunda, aynı zamanda mebus olan Heyet-i Temsiliye
Başkanı Mustafa Kemâl Paşa’nın imzasıyla aynı gün Ankara’dan
Valilere ve Komutanlıklara gönderdiği bir “intihabat tebliği” (seçim
bildirimi) yayınladı. Mustafa Kemal Paşa’nın istediği on beş gün
zarfında Ankara’da bir Meclis-i Müessisan’ın (Kurucu Meclis) toplanması
idi. Ancak Meclis-i Müessisan konusunda asker arkadaşlarından
bazı uyarılar alınca 19 Mart 1920’de, ilk maddesi “Ankara’da,
salahiyet-i fevkalâdeye malik bir meclis, umuru milleti tedvir ve mu-
30 Goloğlu; üçüncü Meşrutiyet, s. 81 v.d ; David Fromkin; Barışa Son Veren
Barış, İstanbul 1994, s. 426 ; Tansel; a.g.e., C. 3, s. 17
31 Tansel; a.g.e., C. 3, s. 36 v.d ; Gökbilgin; a.g.e., C. 2, s. 365 v.d ; Gotthard
Jaeschke; Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Çev. Cemal Köprülü,
Ankara 1986, s. 148 v.d ; İhsan Güneş; Birinci Türkiye Büyük Millet
Meclisi’nin Düşünsel Yapısı, Eskişehir, 1985 s. 47-48