doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ÖZSOY OPERASINDAN SADABAD PAKTINA:ATATÜRK’ÜN DIŞ POLİTİKA DEHASI 73
olumlu gelişmeler üzerine yazılar yayımlamaya başlamıştı. 1
Durum İran’da da farklı değildi. İran Başbakanı Sadık Han,
Millî Şûra’da yaptığı konuşmada İran ve Türkiye arasında geçmişten
gelen ve yüzyıllarca süren anlaşmazlıklar bulunduğunu belirtmiş, bu
anlaşmazlıkların her iki tarafa da zarar verdiğine dikkat çekmiştir.
Yeni İran ile yeni Türkiye’nin başına gelişme ve yükselme yollarında
öncülük eden görgü ve bilgi sahibi kişiler geldiğini, her iki önderin
de kişisel arzu ve isteklerini bir yana bırakarak yalnızca ülkelerinin
ve uluslarının selametini düşünüp İran ile Türkiye arasında dostluk
bağlarını geliştirme düşüncesinde olduklarını söylemiştir.
İşte böyle bir ortamda Şah’ın Türkiye gezisi 3 Haziran 1934
Pazartesi günü Tahran’dan hareketiyle başlar. Doğu illerimizden
başlayıp Karadeniz’den Ankara’ya oradan da İzmir’e, İstanbul’a ve
pek çok il ve ilçeye gidecek olan Şah’ın ziyareti, bölgede yeni bir
ittifak kurulması düşüncesindeki Atatürk için önemli bir fırsattı. Bu
nedenle, bu resmî ziyaretin anısını yaşatmak için çeşitli çalışmalar
da yapılmıştı. Bunlardan biri de Darphane’de basılan 150 adet madalya
olmuştur. Madalyaların bir tarafında Şah’ın diğer tarafında da
Atatürk’ün resimleri vardır. Resimlerin altında şu cümle yazılmıştır:
“İran Şehinşahı Alâ Hazreti Hümayun Rıza Şah Pehlevi Hazretlerinin
Türkiye Cumhurreisi Gazi Mustafa Kemal Hazretlerini ziyaretleri
hatırası” (Hâkimiyet-i Millîye 3.06.1934: 1)
Türkiye’ye girişinden itibaren Rıza Pehlevi’ye tarihten gelen
Türk-İran kardeşliğini göstermek ve bu kardeşliği somut iş birliği
adımlarına dönüştürmek isteyen Atatürk, konuğunun Türkiye’nin
çeşitli şehirlerini, bu şehirlerdeki tarihî mekânları, fabrikaları,
askerî birlikleri ve çeşitli bölgeleri ziyaret etmesini istiyordu. Ama
Atatürk’ün bir düşüncesi daha vardı: İki komşu ülke halkının kardeşliğini
İran Şahı’na edebî bir üslupla ve bir sahne sanatıyla anlatmak…
Böylece Rıza Pehlevi’nin duygularına hitap ederek onu
etki altında bırakmak istiyordu. Bunun için bir sanat eserine ihtiyacı
vardı Atatürk’ün. Bu sanat dalı opera olacaktı… Önce, Türk – İran
kardeşliğini ortaya koyacak, binlerce yıl öncesinden başlayan, Millî
Mücadele’yi ve İran’ın yakın zamanda yaşadığı gelişmeleri konu
1 O günün gazetelerinde İran Şahı’nın gezisi ile ilgili her gün bir habere rastlamak
mümkündü.