doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

CUMHURİYET OLGUSUNUN ATATÜRK’ÜN KİŞİLİĞİNDE ERZURUM’DA ŞEKİLLENMESİ 103
15.Kolordu Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa, Hüseyin Rauf (Orbay)
Bey, Erzurum Valisi Münir (Akaya) Bey, İzmit Mutasarrıfı Süreyya
(Yiğit) Bey, Ordu Müfettişliği Kurmay Başkanı Kâzım (Dirik)
Bey, Kurmay Binbaşı Hüsrev (Gerede) Bey, Doktor Binbaşı Refik
(Saydam) ve Mazhar Müfit (Kansu) Beylerin katıldığı ilk toplantıda
ülkenin ve milletin içinde bulunduğu durum ve ortada dolaşan çeşitli
fikirlerle ilgili görüşlerini belirtmiş ve o günlerde herkesin kendi
kendine sorduğu “ne yapılmak lazımdır” sorusuna “hâkimiyet-i
millîyeye dayanan kayıtsız şartsız bağımsız bir Türk Devleti kurmak
ve bu hedefe vakit geçirmeden ulaşmak olarak cevap vermişti 8 .
Mahzar Müfit Bey daha sonra bu bahsi Mustafa Kemal Paşa ile aralarında
geçen bir konuşmada tekrar açmış ve aynı cevabı alınca her
ne kadar padişah ve hilafetin istikbalinden ve rejimden bahsetmeksizin
bu konuları kapalı geçse de kendi anlayış ve düşüncesine göre
bunun cumhuriyetten başka bir şey olmadığını Paşanın niçin müstakil
bir Türk Cumhuriyeti demediğini düşünürken onun bu durumu
fark edip kendisine, bu konuyu tartışmanın henüz zamanının gelmediğini,
geldiğinde görüşeceklerini söylediğini ifade etmişti. Ancak
Mazhar Müfit Bey, Mustafa Kemal Paşa ile 20 Temmuz 1919’da
yaptığı bir sohbette fikri sabitinin harekete geçerek başarılı olunması
halinde muhakkak ki, mevcut hükûmet şeklinin bu memleketin refah,
saadet ve ilerlemesine yetmeyeceği başka bir hükûmet şeklinin
aranıp bulunması gerekeceği kanısında olduğu sözleriyle bahsi yine
aynı konuya getirmesi ve Paşa’nın devamlı aynı nokta üzerinde dolaşmasından
usanmış olduğu hükmüyle kendisine gülerek: “Açıkça
söyleyeyim: şekl-i hükûmet zamanı gelince Cumhuriyet olacaktır”.
cevabını vermesinden memnun olan Mazhar Müfit Bey, bu sözleri
Paşa’ya bütün katiyet ve ciddiyetiyle söyletmekten duyduğu sevinci
notları arasına kaydetmişti 9 .
Bu arada Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’daki faaliyetlerinin
anlaşılmasıyla İstanbul hükûmetinin ve işgal kuvvetlerinin duyduğu
rahatsızlığın Erzurum’a gelişinin altıncı günü 8-9 Temmuz
1919 gecesi sarayla yaptığı bir telgraf başı görüşmesinde son raddine
ulaştığı görülmüş ve Anadolu’ya gönderilişindeki resmî göreve
8 Kansu, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, I, s.30-32.
9 Kansu, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, I, s.74.