doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

LAİKLİK VE TÜRK LAİKLİĞİNDEKİ UYGULAMALAR 399
“Türkiye Cumhuriyeti’nde, herkes Allah’a, istediği gibi ibadet
eder. Hiç kimseye dini fîkirlerinden dolayı bir şey yapılamaz...” 34
“Herşeyden evvel şunu en basit bir dini hakikat olarak bilelim
ki, bizim dinimizde özel bir sınıf yoktur. Ruhbâniyeti reddeden
bu din, inhisarı kabul etmez...” 35
9 Nisan 1928’de kabul edilen ve Anayasa’nın 2. maddesindeki
“Türkiye Devleti’nin dini, Din-î İslamdır” hükmünün kaldırılmasından
sonraki durumda, değişiklik teklifinde “din ile devletin ayrılma
prensibi, devlet ve hükûmetin dinsizliği tervici manasını tazammun
etmemelidir. Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, dinlerin,
devleti idare edenlerle edecekler elinde bir âlet olmaktan kurtuluş
teminatıdır. (...) Bu sebepledir ki, beşeriyetin manevî saadetlerini
deruhde eden din, ağyâr eli değmeyen vicdanlarda bülend mevkiini
ihraz ederek Allah ile ferd arasında mukaddes bir temas vasıtası
haline girmiş bulunacaktır...” 36 şeklinde ifade edilen anlayışa göre
hareket edilmiştir.
Nitekim Türkiye’de devlet, ülkede bilinen yaygın dinleri tanımaktadır.
Ancak bunların, antlaşmalardan doğan yükümlülükler
hariç, müesseseleşmesine, yani cemaatlara bırakılarak kamusallık
kazanmalarına izin vermemektedir. Fertler, kamu düzenine aykırı
olmadığı sürece “ferdî-toplumsal bir kurum” olarak dinlerinin emirlerini
serbestçe icrâ edebilmektedirler. Din hizmetleri, dinin eğitim,
öğretim ve benzeri işleri, bir kamu hizmeti olarak devlet eliyle yürütülmektedir.
Din ve vicdan hürriyeti, Anayasa’ya göre, temel hak ve
hürriyetler arasında sayılmıştır.
Esasen kamu düzenine ve kanunlara uygun biçimde bir dine
inanma veya inanmama ve onun gereklerini yerine getirme hakkı,
din hürriyetinin en temel şartıdır. Laik devletin temel haklar kataloğunda
yer verdiği din hürriyeti ise iki unsurdan ibarettir. Vicdan
hürriyeti ve bunu tamamlayan ibâdet (âyin) hürriyeti.
1. Vicdan Hürriyeti: Her ferdin bir dine inanmak veya inanmamak
hususunda sahip olduğu hürriyettir.
2. İbâdet Hürriyeti: Bu hürriyet vicdan hürriyetinin tabiî bir
34 Aynı eser, 98.
35 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. II, 144.
36 Zabıt Cerîdesi, Devre : III. s. 3’den Çetin Özek, Türkiye’de Lâiklik, İst
1962, 40.