doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

DOĞU SINIRININ PEACE MAKER OLARAK BELİRLENMESİNDE MUSTAFA KEMAL PAŞA
(1920-1921)
değişmiştir ve değişmesine de devam etmektedir. Limitae, border,
borderland, front, hudûd, sınır, serhad gibi kullanışlar, devletler arasında,
ayrım çizgileridir. Bazı devletler, bloklar teşkil ederek, yukarıda
da temas edildiği gibi aşılmaz, gerisinde ne olup-bittiği öğrenilemez
yaşayışı sergilemişlerdir. Gerçi, Demir Perde terimi Rusya’ya
ait değildir. Stalin’in aldığı kararlar çerçevesinde ülke yabancılar
için sınırda demir perdeyi teşkil etmiştir. Buna güzel bir isim bulan
da W.Churchill olmuş ve soğuk savaş döneminin sonuna kadar geçerli
olmuştur. J.F.Kennedy’nin Almanya’daki tarihi nutkunda kardeşleri
birbirinden ayıran Berlin Duvarı da Demir Perde’den farklı
değildi. Şimdi ise İsrail, beton duvar inşaatını devam ettirmektedir.
Türkiye’nin doğusunda, 1921’den önceki sınır durumu da karma
karışıktı. Bu kadar arazi üzerinde değişebilen sınır pek yoktur.
Kasr-ı Şirin Andlaşması ile Safevi-Osmanlı sınırı Arpaçay olarak
belirlenmişti. Osmanlı-Rus Harblerinde ise taraflar arasındaki sınırlarda
sonuncusunun lehinde epey değişmeler oldu. Edirne, Paris,
Ayastefanos, Berlin isimleri altında barış hareketlerinde Arpaçayı sınırı,
Erzurum’un doğusuna taşındı. 1916’da ise Ruslar, Erzincan’ın
batısına kadar ilerlediler. Büyük savaşın mirası da bu oldu. Brest-
Litovsk ve Erzincan görüşmeleri Türkler için sınırı tekrar geçici
olarak Arpaçayı’na kadar taşıdı. Mondros Mütarekesi’nde ise “The
Six Armenian Vilayet/Vilâyat-ı Sitte”den bahsedildi. Az sonra Rusya
Çarlığının çökmesi ile de Şura/cumhuriyetler oluştu. Sevres ve
Moskova’daki görüşler, tekrar sınırı Arpaçayı’ndan Sivas-Erzincan
arasındaki vadiye, Karadeniz’e dökülen Harşit Suyu’na götürdü.
Düşünülen Ermenistan hududu buradan geçirildi. Mustafa Kemal
ise, TBMM Başkanı olarak, bütün önerilere karşı çıktı. Ona göre,
tarihi sınır Arapaçayı vadisi idi. Bu yolda çalışmaları organize etmesi
gerekliydi. Böylece, Mustafa Kemal’in az bilinen yönü de ortaya
çıkmıştır. Peace-Maker/uzlaştırıcı, barıştırıcı, barış yapıcılık gibi.
H.Nicholson, 1919 yılı için Peace-Making’i kullanan, daha doğrusu,
böyle bir şeyin farkına varabilen ilk araştırıcılardandır. Bu görüş altında,
doğuda beliren Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan ile kalıcı
bir sınırın tesbiti çalışmaları için uygun zamanlarda harekete geçti.
Peace-Maker olarak, Gümrü, Moskova ve Kars Andlaşmaları haklılık
ve eşitlik ilkeleri içinde hayata kazandırdı. Şimdi, aşağıda bunun
tarihi gelişimi görülecektir.
581