doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

350
YUSUF SARINAY
Venizelos’un öncelikli amacı Anadolu’daki millî hareketi iki
ateş arasında bırakarak, işgalleri kolaylaştırmak olduğu için, Pontus
temsilcilerini Ermenilerle anlaşmaya zorlamaktaydı. Bu politika
gereği nihai tahlilde bağımsızlıktan vazgeçmeyen Pontuslu liderler
Ermenilerle bir konfederasyon kurabileceklerini açıklamışlardır. 45
Batum’dan Tiflis ve Erivan’a geçen Hrisantos, Venizelos’un
talimatı gereği Ermenilerle federasyon görüşmelerine katılmıştır.
Hrisantos ve Katheniotis ile Ermeni temsilciler Hatissian ve Terminassian
arasında cereyan eden görüşmelerde; Rumlar iki eşit federasyonun
oluşturacağı bir konfederasyon kurulmasını isterken,
Ermeniler, Rumların bir federe devlet olarak Ermenistan’a katılabileceğini
savundukları için bu konuda anlaşma sağlanamamıştır. 46
Ancak Hrisantos’un başlattığı bu görüşmeler Ocak l920’de Yunan-
Ermeni Anlaşması ile sonuçlanmıştır. Bu anlaşma ile müttefiklerin
veya Yunanlıların bölgeye askerî yardım göndermesi kararlaştırılmıştır.
47 Böylece 1918’de Cenevre’de “Türkiye’de Zulme Uğramış
Milletler Birliğinin” kurulması ile başlayan Rum-Ermeni işbirliği 48
Venizelos’un stratejisi gereği bir ittifakla sonuçlanıyordu. Çünkü,
Venizelos, Anadolu’daki millî hareketi iki ateş arasında bırakarak
güçlenmesini engellemek için Doğu’da Rum-Ermeni-Gürcü ittifakının
güçlü bir set oluşturacağına inanıyordu. Bolşevizme ve Türk
millîyetçilerine karşı büyük bir engel olarak görülen bu işbirliği müttefikler
tarafından da tasvip edilmekte idi. 49 Sonuçta Anadolu’daki
millî hareket batıdaki Yunan ordusuna karşı mücadele ederken, aynı
zamanda Kuzey Doğuda Pontus-Ermeni komplosuyla karşı karşıya
kalıyordu. 50
Venizelos’un diplomatik alanda Pontus konusunu ağırdan alır
gibi görünmesinin temelinde hazırlanmakta olan Sevr Anlaşmasının
45
2, Ankara, 1975, s. 339-340.
Abdullah Saydam, “Kurtuluş Savaşı’nda Trabzon’a Yönelik Ermeni-Rum
Tehdidi” AAMD, Sayı: 17 (Mart 1990), s. 428..
46 aydam, a.g.m., s. 429.
47 Selahi R. Sonyel, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, Ankara, 1973, s.
172, Sertoğlu, a.g.m.; s. 5.
48 Kitsikis, a.g.e., s. 268.
49 Gavriil Avramidis, “Pontuslular ve Ermeniler” Thessaloniki, 4 Mayıs 1990.
50 Sonyel, a.g.e., s. 172.