doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

374
ZEKERİYA TÜRKMEN
millî önderleri olarak devam ettirdi. 32 Mustafa Kemal Paşa’nın ordu
müfettişliğinden ayrılmasından bir kaç gün evvel Anadolu’da bulunan
kolordu komutanları -ki, bunlar içerisinde özellikle Kâzım Karabekir
ve Ali Fuat Paşalar-, şayet ordu müfettişliğinden uzaklaştırılsa
bile, eskisinden daha fazla emirlerine uyacaklarına dair söz vermişlerdi.
Ordu müfettişliğinden ayrıldıktan sonra, tekrar Anadolu’nun
en kıdemli komutanı sıfatı ile öteden beri doğal lideri olduğu kuva-yı
millîye hareketinin artık resmen önderliğini üstlendi. 33
Mütareke Dönemi’nde düşman işgal ve faaliyetlerine karşı mahalli
olarak başlatılan kuva-yı millîye hareketi, bütün memleket sathına
yayılmış olmakla birlikte, gayr-ı nizami kuvvetler olması yüzünden
umulan başarıyı sağlayamadı. Nitekim, Sivas Kongresinden
sonra Eylül 1919 ortalarından itibaren Anadolu’da mevcut bulunan
Osmanlı ordusu birlikleri Temsil Hey’eti ve Mustafa Kemal Paşa’nın
emrinde toplanmaya başladı. Anadolu’daki bu askerî teşkilâtlanma,
İtilaf Devletleri’nin İstanbul’daki baskı ve tazyikinin giderek artmasına
sebep oldu. Bu baskı ve tazyikler karşısında bir şeyler yapamayan
İstanbul hükûmetine karşılık, kuva-yı millîye hareketi de meşrû
zemine oturtulmaya çalışılıyordu. Anadolu’da malî yönden büyük
sıkıntılar yaşanmasına rağmen, Sivas Kongresinden önce kuva-yı
millîyeye gerekli olan para halktan toplanan yardım ve bağışlarla34 ,
kısmen de çeşitli yollarla İstanbul hükûmetinden sağlanmakta idi35 .
Nitekim, millî mücadelenin maddî ve malî külfetinin büyük bir kısmını
bir süre “nakdî ve aynî teberru” adıyla, ondan sonra da “vergi”
ve “tekâlif-i harbiye” olarak tamamen halk üstlenmişti. 36
Temsil Hey’eti tarafından, 9 Aralık 1919 tarihinde bütün kolordu
ve birlik komutanlarına gönderilen yazıda, yapılacak olan sefer-
32 Zekeriya Türkmen, Aynı eser, s.124-134.
33 Zekeriya Türkmen, Aynı eser, s. 135-140.
34 Mesela Erzurum Kongresi sırasında da halktan malî destek sağlanması yoluna
gidilmiştir. Bk. Cevat Dursunoğlu, Milli Mücadelede Erzurum, Ankara
1946, s. 137-138; aynı malî sıkıntının Sivas Kongresinde de yaşandığı anlaşılmaktadır.
Bk. Vehbi Cem Aşkın, Sivas Kongresi, İstanbul 1964, s. 98-101.
35 Toktamış Ateş, “Milli Mücadelenin Malî Kaynakları”, c.V, Tanzimattan
Cumhuriyeti Türkiye Ansiklopedisi (TCTA)., s. 1196-1197.
36 Alptekin Müderrisoğlu, Kurtuluş Savaşı Malî Kaynakları, c.I, İstanbul
1988, s. 198-200.