doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

660
ESAT ARSLAN
Dil Kurultayına çağırıldı. 22 Agop Dilâçar, bu kurultaya bir yabancı
dil adamı gibi çağrılmasına alınmıştır ancak, yüksünmemiştir. Ancak
kendisine bu konuda haksızlık edildiği de bir gerçektir. Bu kurultaydan
sonra Türk Dil kurumu Başuzmanlığına getirildi. Dilâçar,
Dil Devrimi bağlamında “ Arındırma ve Özleşme” stratejisi ile ilgilenmiştir.
Ermeni asıllı olmasına karşın Cumhuriyet döneminin
en büyük dil bilimcilerindendir. Ağdalı yapmacık, yabancı sözcüklerle
dolu Türkçe’ye, halkın kavrayışına aykırı olduğu gerekçesiyle
karşı çıkmıştır. Yeni kavramları karşılayacak sözcüklerin, diğer
diller yerine eski öz Türkçe eserlerden (Kutadgubilig gibi) ve halk
arasındaki kullanımlardan derlenmesine taraftan olmuştur. Nitekim
Dilâçar’ın Başuzmanlığı sırasında, Mart 1933’te 1382 Arapça ve
Farsça sözcüğe Türkçe karşılıklar aranması amacıyla halk arasında
bir anket yapılmış ve bu sözcükler radyo ve gazeteler aracılığıyla
duyurularak, halkın bu sözcüklere yatkınlığı ve benimsemesi istenilmişti.
Bu tutum dayatmacı olmayan, bulgulann kendi halkıyla
bütünleştirildiği tamamen bilimsel bir yaklaşunı dikte ettirmektedir.
Bu bakış açısı bir başka Türk dili hülyalısı 1914 yılında ölen
İsmail Gaspıralı (Gaspıranski)’nin de en büyük hayaliydi. Çıkardığı
“Tercüman”gazetesiyle, Adriyatik Denizinden, Çağatay’a, Çin Denizine
kadar ortak bir Türkçe’yi kullanabilmenin özlemini çekmişti.
Ancak, Türk Bayrağı altında molla rejimi ya da Arap millîyetçiliği
liderliğinde ümmetçilik özlemi çeken bilinen şeriatçı medya tarafından
çok eleştiriye uğramıştır Dilâçar, köklerimizden bizi ayıran,
soyutlayan Ermeni diye acımasız tenkitlere uğramıştır. Oysa, otonomlaştırılmış
Sovyetleştirilmiş ve ayrımlaştırılmış eski Türkistan
coğrafyasında köklerimizden ayırım özleştirme kapsamında konuşulan
ortak dilin Arapça ve Farsça sözcüklerden arındırılarak, yerine
Rusça sözcüklerle değiştirilmesi olayıdır. Rus şovenizmi altında
yapılan ; doğa ile iç içe bulunan nomad kültürü içerisinde gelişme
göstermemiş olan kırsal dilin Kiril abecesi ile Rus kent kültürü ve
teknolojisindeki sözcük bombardımanına tutulması olayıdır. Agop
Dilâçar’a atfedilen tümüyle yanlıştır. Türkçe Konuşan Ülkeler Kurultaylarında
kulaklarında Rusça’yı ana dil olarak kullanan aralarında
simültane kulaklıklarla ancak anlaşabilenlerin bu durumdan çıkarabilecekleri
çok dersler bulunmaktadır.
Türkçe yapısı itibariyle sistemleştirilmiş büyük bir dildir. Aslında,
kendi sigortalarını da ortaya koymuştur. Onun zenginleşerek
22 Kaya Türkay, A. Dilâçar, Ankara, 1982, s.15-16