doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

BATI GÖZÜYLE AtAtürk
Dr. Andrew MANGO
Doğumunun 125. yıldönümünü kutlamakta olduğumuz Mustafa
Kemal Atatürk tarihe iki belirleyici özelliği ile geçmiştir: Muzaffer
bir başkomutan ve yeni bir devletin kurucusu ve esas mimarı olarak.
Bu iki özelliği birleştiren tarihî şahsiyetlere pek rastlanmaz. Örneğin
Churchill savaşı kazanmış bir önderdi, ama çağdaş İngiltere’nin mimarı
değildir: Millet onu savaş sonundaki seçimlerde yenilgiye uğratmakla
geleceğin mimarı olarak görmek istemediğini göstermişti.
Manş Denizinin karşı yakasında General de Gaulle 4. Cumhuriyetin
kurucusu sayılabilir, ama savaşı başkaları kazanmıştı; o Fransa’nın
itibarını kurtarmıştı. Tarihte Atatürk’ünkine benzer roller üstlenmiş
şahsiyetlere misal olarak belki George Washington’u gösterebiliriz.
Amerikan Bağımsızlık Savaşını o zafere ulaştırmıştı, ama Amerikalılar
onu cumhuriyetlerinin tek kurucusu değil kurucu atalarından
biri olarak sayar. Daha geriye gidersek Türkiye’de haksız olarak Deli
Petro olarak bilinen Büyük Petro gerçekten Rusya’nın Batıya bakan
penceresini açan büyük bir çağdaşlaştırıcı idi; İsveç’e karşı savaşı da
kazanmıştı ama savaş meydanında Osmanlıya yenik düşmüştü.
Atatürk’ün bu iki özelliği dolayısıyle, değerlendirmelere konu
olurken yalnız kendisi değil, mimarı ve biçimlendiricisi olduğu Türkiye
Cumhuriyeti de değerlendiriliyor. Cumhuriyetin itibarı ne kadar
yüksekse, kurucusu Atatürk’ün itibarı o kadar yüksek oluyor. Haklı
olarak, çünkü arkasında bıraktığı eser kişinin aynasıdır. Bu bakımdan
Londra’nın 1666 yangınından sonra mimarı olan Christopher
Wren için söylenen söz Atatürk’e uygun düşüyor: “Anıt arıyorsan etrafına
bak”. Ne var ki savaş meydanındaki zaferin önemi derhal belli
iken, kurulan veya yeniden kurulan bir devlet yapısının değeri ancak