doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’ÜN BAKIŞ AÇISIYLA AZINLIKLAR
Prof. Dr. Süleyman BEYOĞLU *
Azınlık kavramı genel anlamıyla, içinde yaşanılan toplumda
din, dil, soy veya kültürel farklılığın yanı sıra hâkim topluluğa oranla
sayısal açıdan da az olma durumunu olarak anlaşılabilir. Azınlık
kavramı literatürde XVI. Yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlamıştır.
Azınlıkların tanınmasına paralel olarak yaşadıkları toplumda
sosyo-ekonomik, hukuki, kültürel ve siyasal haklar verilmesi süreci
gündeme getirmiştir. Batı’da daha önce herhangi bir azınlık kimliğinden
veya haklarından bahsetmek mümkün olmadığı gibi, genel
olarak azınlıklar yabancı, hatta düşman şeklinde anlaşıldı. 1 Azınlıkların
bir ülke içindeki varlıkları ve bu varlıklarını devam ettirme istekleri
doğal olarak beraberinde kültürel ve siyasal talepleri de ifade
etmektedir. Bu durum özellikle ulus devlet ilkesi üzerine kurulmuş
millî sınırlar içerisinde tek millet kabul eden anlayışlarla çatıştığı zaman
ciddi problemler ortaya çıkartmaktadır. Mesela İslam kültüründe
azınlık alanı sadece dinle belirlenen bir alandır. Başka bir yerde
bu ırk veya dil olabilir. İslam kültürü içerisinde azınlıkların varlığı
bir tehdit unsuru olmaktan öte bir vakıa olarak kabullenilmiş ve aynı
çatı altında beraberce yaşamaya yönelik esaslar geliştirilmeye çalışılmıştır.
2
Osmanlı Devleti’nin kurucu unsuru Türklerdi. Ancak devletin
fetihlerle genişlemesiyle beraber birçok din, dil ve ırklara mensup
insan topluluklarının birlikte uyum ve karşılıklı anlayış içinde ya-
* Marmara Üniversitesi Fen - Edebiyat Faküldesi Öğrenim Üyesi
1 Azınlık kavramının ortaya çıkışı ve bu konudaki tartışmalar hakkında bkz.
Levent Ürer, Azınlıklar ve Lozan Tartışmaları, İstanbul 2003, s. 1-112.
2 Azmi Özcan, “Azınlıklar”, Günümüz Dünyasında Müslüman Azınlıklar, İstanbul
1998. s.9-11.