doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

CUMHURİYET OLGUSUNUN ATATÜRK’ÜN KİŞİLİĞİNDE ERZURUM’DA ŞEKİLLENMESİ 107
üzerinde bir Türk Cumhuriyeti’nin kurulması amacıyla ihtilal organize
edildiğini belirtmekteydi 17 . Yine İstanbul’daki İngiliz Yüksek
Komiseri Amiral Sir John de Robeck Dışişleri Bakanı Lord Curzon’a
gönderdiği 17 Eylül 1919 tarihli telgrafta Anadolu’nun işgali üzerine
Erzurum’da başlayan, Mustafa Kemal Paşa hareketinin gittikçe
yayıldığı ve bunun bağımsız bir Anadolu Cumhuriyeti’ne doğru hızla
geliştiğini ifade etmekteydi 18 . Görüldüğü üzere Mustafa Kemal
Paşa’nın millet egemenliğine dayanan tam bağımsız yeni bir Türk
devleti kurma kararıyla çıktığı Anadolu yolculuğunun Erzurum’a
uzanan ve kongre kararlarıyla ortaya çıkan durum, tarihi gidişatın
Cumhuriyete doğru bir seyir izlediğini anlamada gecikilmediğini
göstermekteydi. Kongrenin sona erdiği gece, millî irade prensibinin
kavranması ve benimsenmesinin çok önemli ve millî iradeyi millet
işlerinde hâkim kılmanın birinci gaye olduğunu belirten Mustafa
Kemal Paşa, “Bu şuur kongrede bütün hâkimiyetiyle kendini
gösterdi” 19 . Demekteydi. Kongre sonucundan duyduğu memnuniyet
ve sevinci gizlemeyen Mustafa Kemal Paşa yine o gece Mazhar Müfit
ve İbrahim Süreyya Beylerle yaptığı bir sohbette Türk milletinin
geleceğine yönelik kararlarının ne olduğu yönünde düşüncelerini
açıklayarak bu paylaşımı ilk kez Erzurum’da kayda geçirtmişti.
Mazhar Müfit Bey’in not defterinde bu paylaşımın yer aldığı konuşma
şöyle gelişmişti. Mustafa Kemal Paşa Mazhar Müfit Bey’e
söyleyeceklerini yazdığı:
-Bu defterin, bu yaprağını kimseye göstermeyeceksin. Sonuna
kadar gizli kalacak. Bir ben, bir Süreyya, bir de sen bileceksin. Şartım
bu…sözleriyle başlamış Süreyya ve Mazhar Müfit Beyler:
-Buna emin olabilirsiniz Paşam dedikten sonra:
-Öyle ise önce tarih koy!
-Koydum 7-8 Ağustos 1919 sabaha karşı.
-Pekala…yaz!
-Zaferden sonra şekl-i hükûmet Cumhuriyet olacaktır. Bunu size
17 A.Rawlinson, Adventures in The Near East 1918-1922, Newyork 1924,
s.216-217.
18 Bilal N.Şimşir, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Cilt I, TTKB, Ankara,
1992, s.103-104.
19 Kansu, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, I, s.129.