doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

TÜRKİYE’DEKİ LAİK ANLAYIŞA İLK KARŞI
ÇIKIŞ HAREKETİ VE ONA VERİLEN CEVAPLAR (1923)
Prof. Dr. Mehmet Akif TURAL*
Sayın Başkan, kıymetli dinleyenler. Konuşmama başlamadan
önce hepinizi saygıyla selamlıyorum.
15 Ocak 1923 tarihli Hoca Şükrü1 imzası ile yayımlanan broşür
ve buna verilen cevaplar bildirimizin özünü teşkil etmektedir.
Cumhuriyet henüz ilan edilmemiştir. Henüz Türkiye’yi laikleştiren
yasalar çıkarılmamıştır. Cumhuriyetin ilanından 9 ay, Türkiye’yi
laikleştiren 3 Mart 1924 tarihli kanunlardan 15 ay önce ortaya çıkan
ulusal boyutlu bu tartışmanın 3 ayrı tarafı vardır:
‘1923 yılında Laiklik mi vardı? Laik anlayış mı vardı? Laikliği
koruyan kanun mu vardı? Bunlar bulunmadığına göre, laiklik konusunda
bir karşı çıkıştan nasıl söz ediyorsunuz?’ denilebilir. Cevabımız:
20.01.1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye kanununun 1.2.3.4.5. maddeleri,
padişahlık/sultanlık kurumu ve anlayışı reddedip millî egemenlik
yetkisini, Büyük Millet Meclisi’ne veriyordu. Sultanlıkla
halifeliğin aynı kişide toplanan yönetim biçimine ait erki kullanma
gücünü ise, aynı anayasanın2 “Şeriat hükümlerinin yerine getirilme-
* Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi.
1 Mehmet Akif Tural, Hilafet Sevdası Karşısında Milli Hâkimiyet Mücadelesi,
ATAM yy., 2. bs., Ankara, 2005.
2 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu 20.1.1337 (1921) Kanun No:85; Madde 7- Ahkâmı
şer’iyenin tenfizi, umum kavaninin vazı, tadili, feshi ve muahede ve sulh akti
ve vatan müdafaası ilânı gibi hukuku esasiye Büyük Millet Meclisi’ne aittir.
Kavanin ve nizamat tanziminde muamelat-ı nasa erfak ve ihtiyacat-ı zamana
evfak ahkâmı fıkhiye ve hukukiye ile adap ve muamelat esas ittihaz kılınır.
Heyet-i vekilenin vazife ve mesuliyeti kanun-ı mahsus ile tayin edilir.