doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’ÜN BAKIŞ AÇISIYLA AZINLIKLAR 251
var? Bu fesat ocağının hakiki yeri Yunanistan’da değil midir? 39
İngiliz Dışişleri Bakanı Curzon, Lozan’da 12 Aralık 1922 tarihinde
ülke ve askerî sorunlar komisyonunda azınlık sorununu gündeme
getirdi. Curzon, müttefiklerin savaşa Ortadoğu’daki azınlıkları
korunmak ve kurtarmak için girdiklerini iddia ederek, bu konudaki
taahhütlerini yerine getireceklerini söyledi. Curzon’a karşılık İsmet
Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nun hiç bir ülkede olmadığı kadar
azınlık haklarına saygı gösterdiğini ancak XIX. Yüzyıldan itibaren
Müslüman olmayanların dışardan imparatorluğu yıkmak için kullanıldığını
anlatmıştır.
Ayrıca İsmet Paşa, yeni devlette Osmanlıdan farklı olarak, bağımsız
bir devlet kurabilecek herhangi bir azınlığın bulunmadığını
kaydetmiştir. Türk-Rum mübadelesi ile bu durum daha da belirginleşecekti.
Yeni Türk Devleti, Müslüman olsun olmasın yurttaşların
üzerinde ulusal veya uluslararası herhangi bir gücün müdahalesine
yol açacak hiçbir düzenlemeyi kabul etmeyecekti. Azınlık haklarında
ise, son zamanlarda Avrupa’da yapılmış olan antlaşmalarla belirlenen
esaslar üzerinde ve ancak komşu ülkelerdeki Müslümanların
da aynı haklardan yararlanmaları koşuluyla kabul edileceğini vurguladı.
Bu ön görüşmelerden sonra azınlıklar konusu İtalyan Başdelegesi
Montagna’nın başkanlığındaki alt komisyona havale edildi.
Türk temsilcilerinin de katıldığı bu komisyon iki-üç hafta içinde on
altı oturum yaparak on maddeden oluşan “Azınlıkların Korunmasına
İlişkin Tasarı’yı Curzon’a sundu. Lozan Konferansı’nda azınlıklar
sorunu, birinci komisyonun beş ve azınlıklar alt komisyonunun on
altı toplantısında yoğun ve sert tartışmalara sebep olmuştur. Lozan
Antlaşması’nın 37-45. maddeleri arasında Türkiye’nin yeni azınlıklar
rejimi düzenlenmiştir. 40 Bu azınlıklar rejiminin büyük güçlerin
varmak istedikleri hedefler ile Osmanlı millet sistemi karşılaştırıldığında
getirmiş olduğu yeni esaslar çerçevesinde aşağıdaki noktalar
üzerinde durulmalıdır. 41
Lozan’ da tartışılan en önemli konulardan biri de; Himayeleri
39 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, III, s.79.
40 Lozan Barış Konferansı Tutanaklar- Belgeler, VIII, Çev. Seha L. Meray,
İstanbul 2001, s. 10-13.
41 M. K. Öke, a.g.e., s.324-332.