doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK DÖNEMİ MECLİSLERİ (1920-1938) 545
kı yönetime katmak ya da halkın temsilcilerine dayanan bir sistemi
kurmaktan geçiyordu. Doğrudan demokrasi olanaksız olduğuna göre
temsili demokrasi en güzel çözümdü. Meşrutiyetin ilanı ve arkasından
çoğulcu ve yarışmacı genel seçimlerin yapılarak 17 Aralık
1908’de Meclis-i Umuminin açılmasıyla kısmen halk egemenliğine
dayanan sisteme geçildi. Böylece Mustafa Kemal’in amaçladığı değişim
de gerçekleşmiş oldu.
Mütareke Dönemi
17 Aralık 1908’de açılan Meclisi Umumi 21 Aralık 1918’de
Meclis-i Mebusanın kapatılmasıyla işlemez hale geldi.Yürürlükte
bulunan Anayasaya göre Meclisin en geç 4 ay sonra açılması gerekiyordu.
Meclis karşıtı kimi kişiler Birinci Dünya Savaşı’nın yenilgiyle
bitmesinin doğurduğu olumsuzlukları gerekçe göstererek
meclissiz yöntemi tercih ediyorlardı. Örneğin Tevfik Paşa ülkenin
kimi yerlerinin işgal altında bulunması nedeniyle yapılacak seçimlerin
sağlıklı olmayacağı tezini savunarak barış ortamı sağlandıktan
dört ay sonra seçimlerin yapılabileceğini söylüyordu. Bu yaklaşımda
gerçek payı olmasına karşın iktidardakilerin asıl korkusu ülkedeki
en politize güç olan İttihatçıların yeniden güç kazanacağı ve iktidarı
ele geçireceği kaygısı idi. İktidar dışı güçler ise (basın, siyasal örgütleri)
seçimlerin yapılarak parlamentonun açılması doğrultusunda
kamuoyu oluşturmaya çalışıyorlardı. Örneğin Millî Kongre’nin 23
Mayıs 1919’da yaptığı toplantıda Mebuslar Meclisi’nin ya da Millî
Şura’nın toplanması istenmişti.
İzmir’in işgalinden sonra Osmanlı yönetimi bu sorunun doğuracağı
sorumluluğu paylaşmak üzere Saltanat Şurasını topladı (26
Mayıs 1919). Bu toplantıda da Meclis konusu gündeme geldi. “Millî
Meclis, Millî Şura” ya da “milleti daha çok temsil edecek bir
kurul”dan söz edilerek Meclis-i Mebusan’ın açılması vurgulandı.
Millî Kongre temsilcisi Hüsnü Bey kongrenin bu kararını Şura’da
da dile getirdi. Ahmet Rıza, Rauf Ahmet, Hamit ve Ömer Fevzi de
onu destekledi. 1
Anadolu’da başlayan Müdafaa-i Hukuk hareketi, Mustafa Kemal
Atatürk’ün Anadolu’ya geçmesinden sonra giderek güç kazandı.
1 Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi I. S 146