doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

740
MUSTAFA BUDAK
başka görüşlerle birlikte müzakere edilmiş ve sonunda Misâk-ı Millî
beyannamesi, 28 Ocak 1920’de meclisin resmi olmayan bir oturumunda
kabul, 17 Şubat 1920’de de ilan edilmiştir8 .
3. Misâk-ı Millî’nin anlamı: Diğer adı Ahd-i Millî olan
Misâk-ı Millî beyânnâmesi, Ahmet Mumcu’ya göre bir “parlamento
kararı”dır9 . İki meclisli Osmanlı Parlamentosunda Meclis-i Mebusanın,
1909’daki anayasa değişikliğinden sonra böyle bir karar alması
mümkündür.
Devrin iç ve dış siyasi şartları dikkate alındığında Misâk-ı Millî
beyannamesi, Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın ortaya koyduğu Paris
Barış Konferansı’na yönelik barış şartlarını öngören bir programdır.
Bunu anlamak için beyannamenin başlangıç kısmını okumak yeterlidir.
Bu kısımda fedakârlıktan sözedilmekte ve bunda kasdın Arap
vilayetlerinden vazgeçmek olduğu anlaşılmaktadır10 .
Mustafa Kemal Paşa’ya göre Misâk-ı Millî beyannamesi “Milletin
âmal ve makasıdını içine alan kısa bir program idi 11 . Bu tanımlama,
Ocak 1920’ye ait bir tanımlama idi. Ocak 1922’de, Ahmet Emin
Yalman’a verdiği mülakatta Misâk-ı Millî için “ Millî Misak, sulh
imzalamak için en makul ve asgari şartları bir araya getiren bir programdır.
Barışa varmak için üzerinde duracağımız esasları Misak-ı
Millî ortaya koymuştur 12 .Daha sonra Lozan görüşmeleri sırasında 19
Ocak 1923’de İzmit’te bir sinemada yaptığı konuşmada ise “Millet
mevcudiyeti için istiklali için, hâkimiyeti için behemehal istihsâle
mecbur olduğu esas” diyordu 13 .
Görünen o ki, Mustafa Kemal Paşa’da esasta Misak-ı Millî’nin
bir barış programı olduğunu kabul etmektedir. Aynı zamanda bu
program, Millî Mücadelenin amaçlarını içine alan bir program niteliği
de taşımaktadır.
8 M. Budak, a.g.e., s.155-156.
9 A. Mumcu, “Misak-ı Milli ve Anayasamız”, Atatürk Araştırma Merkezi
Dergisi, I/3, Temmuz 1985, s.822-823.
10 M. Budak, a.g.e., s.159-160.
11 Kemal Atatürk, Nutuk I, 15. Baskı, MEB Yayını, İstanbul 1987, s.360.
12 Ahmet Emin Yalman, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, II, İs-
tanbul 1970, s.264.
13 Arı İnan, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları,
Türk Tarih Kurum Yayınları, Ankara 1982, s.96.