doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

106
SERPİL SÜRMELİ
türlü etki ve denetimden uzak millî bir kurulun varlığının çok gerekli
olduğu hükmü Erzurum Kongresi’nde bir Temsil Heyetinin seçilmesiyle
gerçekleşerek, dokuz kişiden oluşan Temsil Heyeti başkanlığına
Mustafa Kemal Paşa getirilmişti.
Kongre kararları, ilk alınan tarihi kararı bir aşama daha ileriye
götürür nitelikte olup, millî sınırlar içinde vatanın bir bütün olduğu
ve parçalanamayacağı, her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı
Osmanlı hükûmetinin dağılması halinde milletin birlikte direneceği
ve karşı koyacağı, millî kuvvetleri etkin ve millî iradeyi hâkim kılmanın
esas olduğu, Hıristiyan unsurlara siyasi hâkimiyeti ve sosyal
dengeyi bozacak ayrıcalıkların verilemeyeceği, manda ve himayenin
kabul edilemeyeceği hükümlerini içermekteydi. Bölgesel amaçlı
olarak toplanan Erzurum Kongresi almış olduğu bu kararlarla millî
bir nitelik kazanırken, Mustafa Kemal Paşa’nın kongrenin kapanışında
yaptığı konuşma da bu niteliği teyit eder şekildeydi. Mustafa
Kemal Paşa, konuşmasında şöyle diyordu.
“Milletimizin kurtuluş ümidi ile çırpındığı en heyecanlı bir zamanda
fedakâr Heyet-i Muhteremeniz her türlü zahmetlere katlanarak
burada Erzurum’da toplandı. Hassas ve soylu bir ruh ve sağlam
bir imanla vatan ve milletimizin kurtuluşuna ait esaslı kararlar aldı.
Bilhassa bütün dünyaya karşı milletimizin mevcudiyetini ve birliğini
gösterdi. Tarih bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük bir eser
olarak kaydedecektir…” 16
Kongre kararları, kongrenin sona erdiği 7 Ağustos 1919 gecesi
bütün Türkiye’ye telgraflarla ilan edildiği gibi 10 Ağustos 1919’da
Türk Matbaasında basılan kongre beyannamesi de binlerce nüsha
halinde her yere gönderildi ve kararların duyulması üzerine Erzurum,
Cumhuriyet sözcüğünün ilk kez sesli bir şekilde dile getirildiği
yer olarak Yakın Tarihimize geçti.
Bununla ilgili olarak, Mütareke hükümlerinin yerine getirilmesini
takip etmek üzere Erzurum’da bulunan İngiliz kontrol subayı
Yarbay Alfred Rawlinson, Erzurum’da toplanan kongreyle ilgili etrafta
şayiaların dolaştığını, Eski Osmanlı İmparatorluğu kalıntıları
16 Kansu, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, I, s.113; Kırzıoğlu,
Bütünüyle Erzurum Kongresi, s.236.