doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

TÜRKİYE’DEKİ LAİK ANLAYIŞA İLK KARŞI ÇIKIŞ HAREKETİ VE ONA
VERİLEN CEVAPLAR (1923)
ve yetkilerin halifelik unvanı ile seçilen kişiye verildiği görülüyor.
İşte 16/17 Kasım’da padişah Vahdettin ülke dışına çıkınca halifelik
makamı boş kaldı. Din işleri bakanı Şer’iye ve Evkaf Vekili Mehmet
Vehbi Efendi din bakımından halifelik makamı boş kalmış olduğundan
yeni birinin seçimine dair fetva verdi, Meclis bu fetvayı oybirliğiyle
kabul etti.
Osmanoğulları şehzadelerinden Abdurrahman Efendi’ye 2 oy,
Selim Efendi’ye 3 oy, Abdülmecit Efendi’ye 148 oy verildi. 9 oy çekimser
çıktı. Meclisin bu oylaması sonucu Abdülmecit Efendi halife
seçildi. 4
1922 yılının Aralık ayında Hüseyin Avni Bey ve aynı düşünenlerce
meclise sunulan iki maddeli bir kanun önerisini görüyoruz. Bu
kanunun 1. maddesi Büyük Millet Meclisi’ne üye seçilebilmek için
Türkiye’nin bugünkü sınırları içindeki yerler ahalisinden olmak şart
koşulmuştur. 2.madde milletvekili olabilmek için yerleştiği yerde 5
yıl yaşamış olmak şartını taşımaktadır.
Gazi Mustafa Kemal’in doğduğu Selanik sınırlar dışındadır.
Ömrü cephelerde geçtiği için hiçbir yerde 5 yıl yaşayamamıştır. Bu
iki maddeli kanun önerisi meclisin içinden çıkmaktadır. Aynı meclis
Mustafa Kemal tarafından, Ankara’da Mustafa Kemal’in öncülüğünde,
onun düşüncesiyle Ankara’da toplanan bu meclis, yine Mustafa
Kemal’i meclis başkanı yapmıştır. Sakarya Savaşı’ndan önce
Gazi Paşa’ya Başkumandanlık vermiş, Sakarya Savaşını cepheden
yöneterek kazandığı zafer sonucu Mareşal rütbesi vermiştir. Henüz
birkaç ay önce Mudanya Mütarekesi yapılmış iken Gazi Mustafa
Kemal Paşa’ya milletvekilliğinin bile yine bu meclisin içinden
bazı kişilerce çok görülmesinin anlamı nedir? Bu çirkin tutumun 1
Kasım 1922’de Saltanatın kaldırılması ile bağlantılı olduğu anlaşılmaktadır.
Bu iki madde Gazi Mustafa Kemal tarafından Mecliste,
kendisini meclisin dışına atmak manası taşıdığı yönünde yapmış
olduğu sert açıklamasına karşılık Millî Meclisin yine içinden “siz
kastedilmiyorsunuz”, “siz meclisimiz içinde çok önemlisiniz” gibi
takiyeci söylemlerle konu kapanmıştır; ama, onun kendini savunması
ajans ve gazetelerden memleketin her yerine yayılmıştır. Gazi
4 M. Akif Tural, Saltanatın Otopsisi ve Milli Hâkimiyet Yolunda Çekilen
Çileler, ATAM Yay., 2. bs Ankara, 1999, s.:40-44
169