doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

MİLLET VE TÜRK KAVRAMININ TARİHİ GELİŞİMİVE MUSTAFA KEMAL
ATATÜRK’LE ZİRVEYE ERİŞMESİ
bir adam için Türktür derse, bu o adamın köylü veya kaba saba birisi
olduğu anlamına gelir” 3 .
Aynı durum bir yıl sonra bir İngiliz kadın yazar tarafından da
şöyle ifade edilmekteydi: “Türk kelimesinin kullanılışı Avrupalılar
tarafından hiçbir zaman açık ve kesin bir şekilde belirtilmemiştir.
Günümüzde Avrupalılar bu kelimeyi Osmanlılara hasrederken, Osmanlılar
kendileri alay ederek bu kelimeyi kabul etmiyor, bağlı bulundukları
milletin kan ve kültür yönünden Türklükten uzaklaşmış
olduğunu söylüyorlardı” 4 . Türk kelimesiyle ilgili olarak birçok kişinin
karşı karşıya geldiği tatsız durumlara Osmanlı basınında da rastlamak
mümkündü. Basiret Gazetesi “Türk olmaktan utanan” gençlerden
bahsediyordu5 .
1897’de Dömeke Harbi’nde Ethem Paşa’nın Yunanlıları yenişi
Türk milletinde bir sevinç yarattı. Bunun üzerine Mehmet Emin Bey
(Yurdakul) adında genç bir şair Türkçe şiirler adında bir şiir kitabı
yayınladı. Mehmet Emin, Osmanlı divan şairlerinin resmî dilini ve
aruz veznini terk ederek sade halk Türkçesiyle ve halk şiirlerinde
kullanılan hece vezniyle yazdı. Daha da dikkat çekici olarak, günlük
Türkçe’de kaba, cahil veya yörük anlamına gelen bir sözcüğü
benimsedi ve kendinin bir Türk olduğunu iftiharla ilan etti. “Ben
bir Türküm, dinim cinsim uludur.” diyen Mehmet Emin, başka bir
yerde de “Biz Türküz, bu kanla ve bu adla yaşarız.” ifadesinde bulunmuştu6
. Mehmet Emin bu ifadeleriyle yarı İslamcı yarı millîyetçi
olarak görülüyor. Böyle gözükmesi de doğaldır. Zira 1898’de Sabah
Gazetesi hâlâ Türkçe konuşamayan, yazamayan veya okuyamayan
birçok vatandaşın bulunduğundan şikayet ediyordu7 .
XIX. Yüzyılın sonunda Türkçe’de geniş bir şekilde kullanılan
millet ve millîyetçilik kelimeleri Almanca, İngilizce ve Rusça’da da
geniş bir şekilde kullanılıyordu. “Nationality” kelimesinin kullanımında
anlamca değişiklikler vardı. Yani hem Amerikan, hem İngiliz
3 Henry Charles Woods, Washed by four Seas, London 1908, s.163.
4 L. M. J. Garnet, The Turkish People, London 1909, s.12.
5 Basiret, Gençlerimiz, No: 1570, 4 Cemaziyelevvel 1875.
6 Bernard Lewis, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara 1978, s.341.
7 David Kushner, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908), İstanbul 1979,
s.147.
825