doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’ÜN AZINLIKLAR HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ 215
ğu gibi, azınlıklar konusunda da Mustafa Kemal Paşa’nın fikirleri
kongrece benimsenmiştir.
Sivas Kongresi ile millî teşkilâtlar tek çatı altında toplanıp, Millî
Mücadele ve Yeni Türk Devleti’nin temellerinin atılması hususlarında
ciddi mesafe kat edilirken, İstanbul’dan Millî Mücadele aleyhine
yoğun propagandalar yapılmaya devam ediliyordu. Sanki Millî Mücadele,
ülkedeki azınlıklara karşı bir hareketmiş gibi propagandalar
yapılıyordu. Bu durum üzerine Mustafa Kemal Paşa Harbiye Nazırı
vasıtasıyla, İstanbul Hükûmeti’nin dikkatini çekmiştir13 .
Azınlıklar konusundaki hassasiyet, Sivas Kongresi’nden sonra
Amasya’da İstanbul Hükûmeti Bahriye Nazırı Salih Paşa ile yapılan
görüşmelerde de vurgulanmıştır. Mustafa Kemal Paşa, ikinci protokolda
Sivas Kongresi kararlarının tek tek tartışıldığını anlatırken,
“bildirinin dördüncü maddesindeki, azınlıklara siyasi hâkimiyet
ve sosyal dengemizi bozacak nitelikte imtiyazlar verilmesinin kabul
edilmeyeceği konusundaki fıkra üzerinde önemle duruldu. Bu
kaydın, bağımsızlığımızı fiilen sağlamak için, elde edilmesi zarurî
bir istek olarak düşünülmesi ve bundan yapılacak en küçük bir
fedakârlığın bağımsızlığımızı derinden zedeleyeceği öne sürüldü” 14
ifadesini kullanmıştır. Bu ifadeden de anlaşılacağı gibi, azınlıkların
eski imtiyazlarının devam etmesi veya yeni imtiyazlar verilmesi tam
bağımsızlığımız ile yakından ilgilidir.
Amasya’da görüşmeler devam ederken, başta Ali Kemâl ve Sait
Molla olmak üzere İstanbul’da birtakım kişiler azınlıkları ve onların
hamileri olan İtilâf Devletleri’ni Kuva-yı Millîye aleyhine kışkırtmaya
devam etmişlerdir. Bu durum karşısında Mustafa Kemal Paşa,
24 Ekim 1919 tarihinde çektiği telgraf ile Harbiye Nâzırı Cemal
Paşa’yı uyararak, “İngilizler ile İngiliz Muhipler Cemiyeti’nin, İtilâf
ve Hürriyet ve Nigehbancıların, Hıristiyan azınlıklar ile işbirliği
yaptıkları, Anadolu’ya birçok bozguncular göndererek millî teşkilâtı
sakatlama” 15 niyetinde olduklarını belirtmiştir.
Amasya Görüşmelerinden sonra Mustafa Kemal Paşa ve başkanı
olduğu Heyet-i Temsiliye üyeleri Ankara’ya geçmişlerdir. Artık
13 Atatürk, Nutuk, C. I, s. 166.
14 Atatürk, Nutuk, C. I, s. 168.
15 Atatürk, Nutuk, C. II, s. 180.