doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

388
ETHEM RUHİ FIĞLALI
tekâmülüne îman etmektir; 14 çünkü insan aklının üstünde aşkın güç
(transcendent) yoktur. Oysa pozitif hukukun kuralları çerçevesinde
laiklik, doğrudan egemenliğin kaynağı ile ilgili bir kavramdır15 ve
“bir toplumun siyasal örgütlenmesinin ifadesi Devlet’in temel unsuru
olan iktidarın / Devlet kudretinin / egemenliğin kaynağının beşerî
irade olmasıdır.” 16
Bu anlayış sonucu devlet için laiklik, dinlerin yerini alacak yeni
bir dogmalar sistemi, siyasi ve ideolojik bir dayatma aracı, vatandaşlar
için kabulü zorunlu yeni bir îman olamaz, olmamalıdır da. Kesin
olan taraf şudur ki, laiklik dini ortadan kaldırmaz, bilâkis herhangi
bir dine inanan kişinin, dindarın inanış ve ibadet özgürlüğünü devlet
gücünün teminatı altında yaşaması ilkesini getirir. Laik devletin
resmî bir dini bulunmadığı gibi, benimsediği laiklik anlayışı gereği,
ülke içinde yurttaşların vicdan, din ve ibadet özgürlüğünü sağlama
ve koruma sorumluluğu vardır; çünkü “egemenliğin kaynağının
beşerî irade olmasının zorunlu bir sonucu, kanun önünde eşitliktir...
Kanun önünde eşitlik, her şeyden önce din ve vicdan hürriyetini zorunlu
kılmaktadır.” 17
Neticede Avrupa tarihinde din ve devlet ilişkileri, yani laik sistemle
ilgili faaliyetler; (1) Kilise ve Devlet’in birbirinden tamamen
ayrılması; (2) Devlet’in ya bir devlet dinini benimseyerek onun dışındaki
dinlerin yasaklanması (Vatikan örneği); (3) ya bir devlet dini
benimsenmiş olmakla beraber onun yanında diğer bazı dinlerin de
tanınması veya bir devlet dini benimsememekle beraber bazı dinlerin
tanınması (İskandinav ülkeleri, İngiltere, İspanya, Latin Amerika
örnekleri gibi); (4) ya da hiçbir dinin ne devlet dini olarak benimsenmesi
ne de tanınması (Fransa örneği) şeklinde sonuçlanmıştır
Görülüyor ki “laiklik, bir yasa maddesi ve siyasi kararla bir
defada bütün çağlar için çözülmüş olan bir konu olmayıp gündelik
hayatın karmaşıklığı ve çeşitliliği içinde ortaya çıkan küçük küçük,
fakat önemli oranda sınırları belirlenmeye ve çizilmeye çalışılan
14 Bülent Daver, Türkiye Cumhuriyetinde Laiklik, Ankara 1955, 5.
15 Toktamış Ateş, Laiklik-Dünyada ve Türkiye’de, Ankara 1994, 33.
16 Zeki Hafizoğulları, “Lâiklik”, Erdem, VII/ 20 (Ocak 1991), 364, 354.
17 Z. Hafızoğulları, a.g.m., Erdem, 363-364.