doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’Ü DOĞUMUNUN 125. YILINDA KUTLARKEN...ATATÜRK VE
DEVRİMİNİN EVRENSEL YÖNÜ
“Metot Üzerine Konuşmalar” kitabı, Atatürk’ün isteğiyle Türkçeye
çevrilerek basılmıştır. Rasyonalizmin diğer önemli temsilcisi olan
Kant’ın eserlerinden “Kant ve Felsefesi” adlı inceleme de yine o dönemde
yayımlanmıştır. Pozitivizmin öncüsü Auguste Comte da incelediği
düşünürler arasındadır. Atatürk’ün en çok yararlandığı düşünürlerin
başında, Jean Jacques Rousseau gelmektedir. Rousseau’nun,
birey özgürlüğüne önem vermesi ve toplumda siyasal rejim olarak
cumhuriyetçi olması Mustafa Kemal için çok önemliydi. Diğer
önemli olan husus Rousseau’nun, birey için özgürlüklerin “mutlak
olmayacağı” sınırları olabileceği ve sınırların ise yasalarla tayin ve
tespit edilebileceği görüşüydü.
Dünya tarihine ilişkin George Wells’in “Tarihin Ana Hatları” kitabı
üzerinde çok durmuştur. Bir konuşmasında “Wells’in Birleşik
Dünya Devleti kurma düşünün, tatlı bir düş olduğunu yadsıyacak
değiliz.” derken “olabilir ki bir sıra bölgesel gelişmeler yapılabilir”
düşüncesini dile getirmiştir. Bu düşüncesi Balkan Antantı ve Sadabat
Paktının oluşmasına neden olmuştur.
Atatürk, Gobineau’nun “İnsan Irklarının Eşitsizliği Üzerine Deneme”
başlıklı kitabını da incelemiştir. Kitap üzerine koymuş olduğu
işaretlerden Gobineau’nun ırkçı görüşlerine katılmadığı anlaşılmaktadır.
Atatürk’ün “millet” tanımında Ernest Renan’ın görüşlerine
katıldığını biliyoruz. Düşünür, millet tanımını, antropolojik bir kavram
olarak değil, dil ve kültüre, ülke birliğine bağlı bir kavram olarak
görmektedir. Bu düşünce biçimi de Atatürk’ün millîyetçilik anlayışını
tanımlamaktadır. Görüldüğü gibi; Atatürk’ün tek bir öğretinin
ya da düşünürün izleyicisi olmadığı, onların hepsini değerlendirerek
üstün bir analiz yeteneğiyle bir sonuca ve senteze vardığı açık olarak
ortadadır. Bu ise bilgi çağının temel düşüncesi olan eleştirel açıklığın
ta kendisidir. Bugün entelektüel olarak tanınan pek çok kişinin
bile sadece tek yanlı, kendi görüş ve düşüncelerini destekleyici okumalar
yaptığı, dolayısıyla doğru bir analize ulaşmakta güçlük çektiği
düşünülürse bir lider olarak Mustafa Kemal’in entelektüel bakış açısına,
düşünce tarzına hayran olmamak mümkün değildir. Okumak
O’nun için sorgulamak da demektir. Yanlızca kendi bilgi birikimiyle
sorgulamakla kalmaz, konuları yetkili ve bilgili kişilerle derinliğine
tartışır.
Atatürk’ün düşünce sistemi, kendi ifadesiyle, belli bir ideolojiye
dayanmanın donup kalmakla aynı anlama geleceğini düşünerek,
yeni durumlara yeni düşüncelerle çözüm bulmanın gereğine inan-
123