doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

354
YUSUF SARINAY
3) TBMM HÜKÜMETİ’NİN ALDIĞI TEDBİRLER VE-
PONTUSÇULUĞUN SONU
Mütareke döneminde, Doğu Karadeniz bölgesinde faaliyet
gösteren Pontus çeteleri ile savaşacak yeterli kuvvet bulunmamaktaydı.
Ordu terhis edilmiş, millî kuvvetler ise henüz teşekkül etmemişti.
Bu arada, Batı Anadolu’da Yunan ilerlemesine paralel olarak,
İtilaf devletleri ve Osmanlı hükûmetinin tahrik ve teşvikleri
ile Anadolu’da çıkan iç isyanların yanı sıra, başta Samsun olmak
üzere Doğu Karadeniz bölgesinde Pontus çetelerinin giderek ciddi
bir tehdit arzetmesi üzerine, TBMM hükûmeti 1920 yılı başlarından
itibaren Pontusçulara karşı ciddi tedbirler almaya başlamıştır. Özellikle
merkezi Sivas’ta bulunan 3. Kolordu Pontus çetelerinin etkisiz
hale getirilmesi için bütün gücünü harcamaya başladı. Fakat mevcut
kuvvetlerle bölgede asayişin sağlanamayacağı ortaya çıkmıştı. 68 Bu
sebeple Mustafa Kemal Paşa 24 Nisan 1920’de TBMM’nde yaptığı
konuşmada Pontus meselesini çözmekle görevlendirilen kuvvetlerin
büyük bir komuta altında birleştirilmesi gereğini vurgulamıştı. 69 Bu
çerçevede düzenli ordunun kurulmasına paralel olarak, Pontusçuluk
faaliyetlerini köklü bir şekilde halletmek amacıyla 9 Aralık 1920’de
merkez ordusu kurularak komutanlığına Nurettin Paşa tayin edilmiştir.
70 Mevcudu 10 bin civarında olan merkez ordusunun kurulması ile
Pontus çetelerine karşı daha etkili bir şekilde mücadele yürütülmeye
başlanmıştır. 71 Ancak geniş bir bölgeye dağılmış bulunan Pontus
çetelerine karşı, sadece askerî tedbirlerle sonuç almak mümkün gözükmüyordu.
Bu sebeple TBMM hükûmeti askerî tedbirlere paralel
olarak, idarî ve adli tedbirler de alma yoluna gitmiştir.
TBMM hükûmeti ilk iş olarak bir beyanname yayınlayarak yaşıtları
silah altında bulunan Rumları da askere çağırmış, kan dökülmesine
sebebiyet verilmemesi için dağlardaki çetelerin silahları ile
birlikte teslim olmalarını istemiştir. 72 Benzer beyannameler daha
sonraki dönemde de yayınlanmıştır. Mesela Samsun Mutasarrıfı
68 Özel, a.g.e., s. 233; Çapa, a.g.e., s. 81.
69 TBMM Zabıt Ceridesi, C. I, 3. B., Ankara, 1959, s. 9.
70 Türk İstiklal Harbi, C. VI, s. 145; Nutuk, C. II, s. 629-630.
71 Merkez Ordusunun kuvvet dağılımı için bkz. Türk İstiklal Harbi, C. VI,
s.145-147; Yazıcı, a.g.e., s. 97-98.
72 Beyanname metni için bkz. Pontus Meselesi, s. 389-390.