doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

552
İHSAN GÜNEŞ
lanan Türkiye Büyük millet Meclisi (nin)” bu amacı gerçekleştirerek
kendinden sonra gelenlerin taktirini kazandığını, ülkenin barışa ve
ekonomik kalkınmaya gereksinimi olduğunu belirten ve bu nedenle
de seçimlerin yenilenmesinin isteyen önergesini Türkiye Büyük
Millet Meclisi ittifakla kabul ederek seçimlerin yenilenmesine giden
yolu açtı. 16 Ancak, Meclis elindeki işleri bitirebilmek için 15 gün
daha çalıştı.
Seçim kararı alındıktan sonra, uygulanmakta olan geçici seçim
yasasında değişiklik gündeme geldi. 3 Nisan 1923’te 20.000 erkek
nüfusa bir milletvekili seçilmesi, oy verme yaşının 25’ten 18’e indirilmesi,
seçmen olabilmek için (birinci ve ikinci seçmen) öngörülen
vergi verme koşulunun kaldırılması gibi radikal düzenlemeler yapılarak
ulusun daha etkin temsiline olanak sağlandı. Seçimlerin yürütülmesi
icrai bir iş sayılarak Heyeti Vekileye verildi. 17 Tabii bu arada
ikinci seçmen konusunda da değişiklik yapılarak her 200 seçmene 1
ikinci seçmenin seçilmesi kararlaştırıldı.
Seçim kararının alınmasından ve seçim yasasında yapılan bu
değişikliklerden kısa bir süre sonra Mustafa Kemal Paşa, seçimde
izleyeceği yolu saptamak üzere bir seçim bildirisi yayınladı. 8 Nisan
1923’te yayınlanan ve tarihimize “9 Umde” olarak geçen bu bildiri18 daha sonra kurulacak Halk Fırkası programının iskeletini ve yapılacak
devrimlerin programını oluşturacaktı.
Mustafa Kemal aynı gün ulusal Kurtuluş Savaşı’nın temel dayanağı
olan Müdafaa-i Hukuk cemiyetlerini Meclis’te kendi liderliğinde
oluşmuş bulunan I. Müdafaa-i Hukuk Grubu’na katılmaya
çağırdı.
Seçim Yarışı
Parlamentonun varlık nedeni demokrasinin temel koşulu olan
seçim, iktidarın da korkulu rüyasıdır. Zira seçimler muhalefeti iktidar,
iktidarı da muhalefet yapabilme gücüne sahiptir.
16 Bkz. TBMM ZC, c.283
17 Bkz. TBMM ZC, c.28 s.326-348 ikinci seçmenlerin seçilme koşulunda da bir
düzenleme yapıldı. Buna göre her 200 erkek nüfus için bir ikinci seçmenin
seçilmesi kabul edildi.
18 Bkz. Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, Ankara: 1991, s.516-
518