doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

604
ENVER KONUKÇU
serpmiş, Sovyet Rusya’nın, inkılapçı Türkiye’nin iyi bir komşusu ve
candan dostu olduğu kanısını kökleştirmiştir”. 21
Kars Konferansı ve önemi üzerinde Sovyet dünyasında Moskova
gibi değerlendirmelerde, Bolşevik eğilim kendisini her fırsatta
göstermektedir. Burjuva sınıfına dayalı -ki gerçekte böyle değildir-
Kemalciler ve Bolşevik ilkeleri ile ön yargılı bazı araştırıcılar da,
konferans için yine de ilgi çekici sözler kaydetmektedirler.
A.Bagidov (Vahidov), “Kurtuluş Savaşı Yıllarında Azerbaycan-Türkiye
İlişkileri”nde, Kars Konferansı’nda, tarafların uzun görüşmeler
sonunda uzlaşmaya vardıklarını, 13 Ekim 1921’de, Trans
Kafkasya/Kafkas Ardı Cumhuriyetleri ile Türkiye arasında, dostluk
anlaşmasının imzalandığını, tarafların hâkimiyet ilkelerini kabul ettiklerini,
rejim öncesi yürürlükte olan bütün andlaşmaların da fesh
edildiğini belirtmektedir. 22
A.Şamsutdinov da, Kars Andlaşması’nın politik bir öneme sahip
olduğunu, Kafkaslarda her an çıkması muhtemel savaş tehdidini
ortadan kaldırdığını, Türkiye ile bu cumhuriyetlerin barış, iyi komşuluk
ve dostluk ilişkilerinin de böylece temellerinin atıldığını yazmaktadır.
Ona göre, Moskova’da olduğu gibi, Kars Andlaşması’nda
da Türkiye kuzey-doğu sınırlarının dokunulmazlığını garanti etmiş,
çok kritik zaman yaşadığı için de bu tarafta artık orduya ihtiyaç kalmadığını,
kuvvetlerin de aşamalı olarak batıya Yunan Cebhesine
gönderildiğini kaydetmektedir. Aslında, Konferans öncesi, Türkiye,
düşmana karşı ilk ciddi sınavını vermiş, Yunanlılara da ağır bir darbe
indirmiştir. Moskova’daki Lenin ve Stalin gibi liderlerde, fırsat
buldukça, Yunanlılarla mücadelenin safhalarını takip etmekte, bu
nedenle de Ali Fuad Paşa’dan bazı açıklamalar yapması konusunda
ricada bulunmuştu. 23
21 S.İ.Aralov, Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Hatıraları, (çev.H.A.Ediz),
İstanbul, 1967, s.37, 231.
22 A.Bagidov, Kurtuluş Savaşı Yıllarında Azerbaycan-Türkiye İlişkileri.
23 A.M.Şamsutdinov, Kurtuluş Savaşı Tarihi (1918-1923), (çev.Ataol Behramoğlu),
İstanbul, 1999, s.220-224. (=Osvoboditelnaya Voyna Turtsii, Moskva,
1966).