doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

SOFYA ASKERÎ ATAŞESİ MUSTAFA KEMAL’İN ASKERÎ VE SİYASÎ DEĞERLENDİRMELERİ 451
manın hazırlıkları için Bulgar genelkurmayında çalışırken, bir gün
Mustafa Kemal adında genç bir Türk subayı geldi. Kendisinin Sofya
ataşemiliteri olarak görevlendirildiğini söyledi. O, binbaşı, ben ise
albaydım. Fransızcası mükemmeldi. Bir diplomat gibi konuşuyordu.
Yüksek kültür sahibi, centilmen bir Türk’tü, O’nunla ahbap olduk.
Sofya’da birlikte gezmeye başladık. Tarihî ve politik konularda
konuştuk. Daha o zamanlarda, Türkiye’de yapacağı devrimleri
düşünüyordu. Sonunda duruma hâkim oldu ve muradına erdi, yeni
Türkiye’yi kurdu.” 9
General Jekov’un anlattıklarına ilave olarak, Bulgar Harbiye
nazırı Boyaciyev de “Mustafa Kemal Atatürk’ün, 1914 yılında
Yunanistan’a karşı, Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında bir
askerî anlaşma yapma çalışmalarını yürüttüğünü, Bulgar genelkurmayından
subaylarla anlaşma metni üzerinde çalıştığını ifade etmektedir.
10
1914 Yılı ocak ayı başlarında, Mustafa Kemal Atatürk, Sofya’nın
yanısıra Bükreş, Belgrad ve Çetine (Karadağ) Askerî Ataşeliklerini
yürütmekle görevlendirilir. 11 Bu durum, O’nun sorumluluk alanını
oldukça genişletir. Birinci Dünya Savaşı öncesinde, dünyada, Balkanlarda
ve Osmanlı Devleti’ndeki gelişmeleri takip eder, 12 geleceğe
dönük değerlendirmeler yapar.
Mustafa Kemal Atatürk’ün, askerî ataşe olarak Sofya’dan, harbiye
nezareti ile genelkurmay başkanlığına gönderdiği çeşitli konulara
dair değerlendirmelerini içeren raporları Gnkur. Ataşe ve Dent. Başkanlığı
Arşivinde bulunmaktadır. Atatürk’ün bizzat kendi elyazısıyla
kaleme aldığı Mustafa Kemal imzalı 174 belge bulunmaktadır. 13
Mustafa Kemal Atatürk’ün Sofya’dan gönderdiği raporları içerikleri
itibariyle iki genel başlık altında toplamak mümkündür:
9 Tarihte Türk Bulgar İlişkileri, Gnkur. ATASE ve Dent.Bşk.lığı Yay., Ank.
2004, s.85.
10 Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk ve Türk – Bulgar İlişkileri, s. 222-224.
11 ATASE Arşivi, ATAZB Koleksiyonu Kutu:34, Gömlek:83, Belge:83-4.
12 Fethi Okyar’ın Anıları, İş Bankası Kültür Yay., Ank. 1997, s.17.
13 ATASE Arşivi, BDH, Kls. 1660/Kls:337.