doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’ÜN KÜRESEL YÖNÜ ÜZERİNE 493
Afgan Hükûmeti’ne de, hem İran, hem Türkiye Hariciyesi tarafından
müzakere safahatı hakkında muntazam surette malûmat veriliyordu.
Bu usulde çalışmakla bir hayli müddet sonra proje ihzar edildi
(hazırlandı). Ama iş bununla da yine bitmiş olmuyordu. Garbi
Asya’nın esaslı olan iki müttefikimiz; hudut ihtilâfının hallini,
Türkiye’nin seçeceği bir zatın hakemliğine bıraktılar. Orgeneral
Fahrettin Altay bu meselede büyük hizmet etti ve alâkalı iki devletin
de memnunluluğunu temin edecek bir hüküm verdi. İran ve Irak hudut
ihtilâfının hallini ise bu iki dost devletin başşehirlerini ziyaretim
esnasında her üç devletin mümessilleri bir arada çalışmak suretiyle
başarabildik...” 42
Saadabat Paktının İmzalanması
Saadabat Paktı, 9 Temmuz 1937 günü öğleden sonra, Türkiye,
İran, Irak ve Afganistan Dışişleri Bakanları tarafından imzalandı.
Tahran’da, İran Şahı’nın Şimran semtindeki Saadabad Sarayı’nda
imzalandığı için, bu pakta “Saadabad Paktı” veya “Saadabad Misakı”
adı verildi. Pakt, imzalandığı günlerde, ”Dörtlü Şark Antlaşması”,
“Doğu Antantı”, “Yakın Şark Paktı”, “Asya Paktı” gibi adlarla
anılmış ise de “Saadabad Paktı” adıyla tarihe geçti.
Saadabad Paktıyla taraflar, birbirlerinin içişlerine karışmamayı,
sınırlarının dokunulmazlığına saygı göstermeyi, uluslararası anlaşmazlıklarda
birbirlerine danışmayı, birbirlerine karşı saldırı hareketinde
bulunmamayı taahhüt ettiler. Nelerin “saldırı hareketi” (taarruz
harekâtı) sayılacağını antlaşmada bir bir saydılar. Paktın yedinci
maddesi silâhlı çetelerle ilgiliydi ve şöyle kaleme alınmıştı:
“Bağıtlı Yüksek Taraflardan her biri, kendi sınırları içinde öteki
Bağıtlı Tarafların kurumlarını yıkmak, güven ve düzenliğini sarsmak
ya da Hükûmet rejimini bozmak amacıyle ilahlı çeteler, birlikler ya
da örgütlerin kurulmasını ve eyleme geçmelerini emgellemeyi yükümlenir.”
Bu pakt, Türkiye’nin Afganistan ve İran’la ile çoktan beri devam
eden dostluğunu daha da güçlendirdi ve pekiştirdi. Irak’ın da pakta
42 Tevfik Rüştü Aras, Görüşlerim, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul: 1945, s. 130-
132