doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

DOĞU SINIRININ PEACE MAKER OLARAK BELİRLENMESİNDE MUSTAFA KEMAL PAŞA
(1920-1921)
dostluk bağları kuruldu ve Kars Andlaşması ile en doğru çözüm
şeklini buldu” demiştir. Mustafa Kemal, doğu cephesinde sükunetin
elde edildiği ve bazı kuvvetlerin batıya kaydırıldığı, zaferin yakında
sonuçlanabileceğini ileri sürerken, Ermeniler için en doğru siyasetin
yolunu çizmiş ve işaretlerini de vermiştir. 19
Mustafa Kemal gibi Sovyetler içindeki bazı ileri gelen
simalar da Kars Andlaşması’nın yorumlarını yapmışlardır.
G.K.Orconikidze’nin, “Bizim Türkiye ile tek anlaşma politikamız
son derece doğru idi. Bu politika, Partimiz kongresinde de onaylanmıştır.
Bu politika, hem biz hem de Türkiye’ye yarar sağlamıştır.
Çünkü, eğer, Türkiye kendi önerisinde ayak direse idi ve eğer
Ermenistan’ı elimizden alıp, onu darma dağınık etmek istese idi,
Türk halkı ve onun ölüm kalım savaşı, Kafkas ardı halklarından bu
ortak yakınlık duygusunu, kuşkusuz göremezdi” 20 ifadesi de gerçekten
doğru tezleri göstermektedir.
Çiçerin de, makamında kendisini kabul ettiği ve Ankara’ya
Büyükelçi olarak tayin edilen S.İ.Aralov’a da, sıcağı sıcağına, şu
öneride bulunmuştur; “13 Ekim 1921’de, Türkiye’nin Güney Kafkasya
Cumhuriyetleri ile imzaladığı andlaşmayı mutlaka dikkatle
okuyunuz. Bu andlaşmayı, Hariciye Komiserliği, Yakınşark Şubesi
Umum Müdürü Sergey Konstantinoviç Pastuhov’da bulabilirsiniz”
S.İ.Aralov, Ankara’da ve cephelerdeki durumu gördükten sonra,
Moskova’ya gitmeden önce, bu değerlendirmelerin ürünü olarak
vardığı kanaat ise bir diplomat ağzından yapılmış güzel açıklama
olarak kabul edilebilir; “Sovyet Rusya’nın Türkiye ile kurduğu dostça
ilişkiler, sömürge köleliğine karşı yönetilen halkların emperyalistçe
sömürülme boyunduruğundan kurtarılması için savaşan Lenin’in
millî politikasının halkalarından biridir. Daha 1921’de, imzalanan
Türk-Sovyet sözleşmesi, doğu sınırlarında bulunan Türk Ordusu’nu
serbest bırakmış, böylece Mustafa Kemal’e bu orduyu batıya kaydırarak,
emperyalistlere karşı kullanmak imkânını vermiştir. Bu
olay, Türkiye’nin galip gelmesinde ve bağımsızlığını kazanmasında
büyük rol oynamıştır. Anlaşma gereğince Kars şehri ile birlikte
Kars bölgesini ve daha başka noktaları Türkiye’ye vermemiz, Türk
halkının moralini yükseltmiş, doğu sınırlarından yana yüreklere su
19 TBMM Gizli Celse Zabıtları, (1336), Ankara, 1985, 1, s.226-233.
20 G.K.Orconikidze, Seçilmiş Makaleler ve Söylevler (1911-1937), Moskova,
1939, s.160.
603