doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK VE DEMOKRASİ 567
kayd ü şart milletindir. İdare usûlü halkın mukadderatını bizzat ve
bilfiil idare etmesi esasına müstenittir” demek suretiyle, halkçılık ilkesine
ön planda yer ver miştir. Daha sonra Atatürk, bir siyasi parti
kurmayı tasarlarken, 7 Aralık 1922 tarihinde Ankara basınına, “halkçılık
esasına müstenit ve Halk Fırka sı namiyle siyasi bir fırka (parti)
teşkil etmek niyetinde” olduğunu açıkla mıştır 8 . Eylül 1923’te kurulan
Halk Fırkasının adı, şüphesiz halkçılık ilke sinden esinlenmiş olduğu
gibi, halkçılık 1923 tarihli ilk parti Nizamname sinin (Tüzük)
1’inci ve 2’inci maddelerinde yer almıştır.
Halkçılık hakkında yukarıda verdiğimiz alıntılarda bu deyimin,
halk devleti, halk yönetimi, halkın kendi mukadderatına hâkim olması
anla mında, kısacası siyasi demokrasi ile eşanlamlı olarak kullanıldığını
görmüştük. Atatürk, Medenî Bilgiler kitabına esas olan
notlarında da halkçılıkla “demokrasi prensibi”ni aynı anlamda kullanmıştır:
“Bu prensi be göre, irade ve hâkimiyet, milletin tümüne aittir
ve ait olmalıdır. De mokrasi prensibi, millî hâkimiyet şekline dönüşmüştür...
Demokrasi esası na müstenit hükûmetlerde hâkimiyet,
halka, halkın çoğunluğuna aittir. Demokrasi prensibi, hâkimiyetin
millette olduğunu, başka yerde olmaya cağını gerektirir. Bu suretle
demokrasi prensibi, siyasi kuvvetin, hâkimiye tin kaynağına ve meşrutiyetine
temas etmektedir.” Atatürk’e göre “bugün, demokrasi fikri
daima yükselen bir denizi andırmaktadır.” On dokuzuncu yüzyıldan
itibaren “demokrasi fikri, mukavemet edilemez bir kuvvet ve cereyan”
halini almıştır9 .
Halkçılık (veya demokrasi) ilkesi ile millî egemenlik arasında
çok ya kın ilişki olduğunda şüphe yoktur. Daha doğrusu, halkçılık,
millî egemen lik ilkesinin tabiî ve zorunlu sonucudur. Egemenliğin
millette olduğu bir devlette hükûmet sisteminin de elbette halkın
kendi kendisini yönetmesi, yani demokrasi olması gerekir. Ancak tarihte
bu iki kavramın tam anla mıyla çakışmadığı zamanlar da olmuştur.
Fransız İhtilâli ve onu izleyen dönem, kişi egemenliğini yıkarak
yerine teoride millet egemenliğini geçir miş olmakla beraber, genel
8 Nutuk, II, s. 718.
9 A. Afetinan, Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları (Ankara,
1969: Türk Tarih Kurumu Yayınlan) (Bundan sonraki atıflarda Medenî
Bilgiler olarak kı saltılacaktır), s. 27, 29-30, 390-91, 397-99, 404.