doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

304
CELİL GARİBOĞLU NAĞIYEV
“Maatteessüf arzederim ki Azerbaycanlı arkadaşlarımız da bu felakete
bugün düştü” 6 . Hatta, gelecekte dil “devrimini yapacak ve karar
verecek kadrolar”dan biri “Başbakan İsmet Paşa Latin yazısının
alınmasına uzun süre karşı olmuştur” 7 . Başbakan İsmet İnönü yazı
devriminin o zaman nasıl zor bir iş olduğunu göz önüne alarak “Harf
inkılabını yapmak, uzun, çetin, belki ömür boyunca bir mücadeleye
karar vermek demekti” diye düşünyordu. Aynı zamanda o bu mesele
“Karar verilmesi için en çok düşünülen konu idi” 8 diyordu. “Yazı
Devrimi, Atatürk Devrimleri içinde karar verilmesi en çok düşünülen
konu” diyen İnönü’ye göre “Kolay yazıp okumaya mühtaç ve
alışkan nesillerin birden okuyamaz hale gelmelerinin hesapsız mahsurları
ürkütücü idi” 9 .
Bundan başka o devrin ünlü yazarı Halid Ziya Uşaklıgil “memleketin
resmi ve ilmi hayatında latin harflerinin yeri yoktur” demiş
ve hatta büyük Türkçü-Turançı Zeki Velidi Toğan da yazı devrimine
karşı çikmıştır. Bu vesile ile ilgili o, “Türk Yurdu”nda “Latin harflerinin
dilimize uygulanması imkansızdır ve zararlıdır. Latin harfleri
kabul edilirse 4-5 aydan fazla ömrü olmaz” 10 demiştir. Aynı zamanda
büyük şair Nanık Kemal ve Ebu Ziya da harfların degişikliğine tarafdar
olmamışlar.
Her halde, o dönemin birçok Türkçü-Turançı aydınları Latin
alfabesine geçilmesinin eski millî kültür geleneklerine darbe vuracağına,
milletin gelişmesine engel olacağına içten inanmış ve bu
sebepten de bunu kabul etmemişler. Yenice yaranmış olan Türkiye
Cumhuriyeti ne ekonomik, ne de manevi bakımdan hala böyle bir
ciddi devrim yapmağa hazır değildi ve çok büyük siyasal sorunlar
içinde yaşayan, bu sorunlardan dolayı “daha çizmelerinin tozunu silmeğe
vakit bulamamış olan Başkumandan”, hemde Anadolu Türkle-
6 “Latin harfini kabul edemeyiz”, Hâkimiyet-i Milliye, Ankara, 5 Mart, 1923,
s. 2 (Bkz: Bilal N. Şimşir, Türk Yazı Devrimi, s.57-58)
7 Metin Kale, Harf Devrimi, Erdem, Cumhuriyet, Özel Sayısı, I-II-III, Cilt 11,
Sayı 31-32-33, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999, s. 822
8 İsmet İnönü. Türk Harflarınını Yıldönümü, Ulus (Ankara) 9 Agustos, 1953
(Bkz.: Fuat Süreyya Oral, Türk Basın Tarihi, 1919-1965 – Cumhuriyet dönemi,
İkinci kitab, 1968, s. 91.
9 İbid.
10 İbid, s. 821.