doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

612
ENVER KONUKÇU
Kars Andlaşması Metninin Erivan’da Karşılıklı Verilmesi
Kars Andlaşması’nda öncelikli ele alınması gereken bazı maddeler
vardı. Bunlar, 16.maddedeki Batum Limanı ve çevresinin durumu,
14.maddedeki, altı ay içinde 1918-1920 arasında karşılıklı
olarak mültecilerin durumunun açıklığa kavuşturulması, 15.maddedeki
Kafkas Cebhesinde işlenmiş cinayet vs. konularda genel af
ilanı, 16.maddedeki, Ermenistan ve Türkiye’deki esirlerin hürriyetlerine
kavuşturulması, 19.maddedeki, üç ay içinde Tiflis, Kars ve
Erivan’da, Bakû’de konsoloslukların açılması idi.
Kars Andlaşması’nın taraflara takdimi töreni için 11 Eylül
1922 tarihi belirlendi. Rusya’nın katılmadığı ancak cumhuriyetlerin
temsilcilikleri ile Türkiye’nin de yer aldığı Erivan teati töreninde
hâkim olan hava gayet iyimserdi. Türkiye adına Tiflis Temsilcisi
Ahmed Muhtar, Hudûd Komiseri Kurmay Yarbay Mehmed
Haydar; Azerbaycan’ı: Ticâret ve Sanayi Komiseri Hâmid Sultanov,
Gürcistan’ı: Yoldaş Kivirkiyola (Harbiye ve Bahriye Komiseri),
Ermenistan’ı da: Adliye ve Amele Müfettişlik Komiseri Yoldaş Şaverdov
temsil ettiler. Teati Töreni’nin başkanlığını ise ismi kayıdlara
geçmemiş Ermeni murahhas yapıyordu.
Başkan, öncelikle metinleri heyet sorumlularına verdirdi. Herkes,
bu güzel duygular için birbirlerini tebrik ederek kucaklaştı. Ermenistan
adına Şaverdov, Türk heyetine hoş geldiniz dedikten sonra,
Kars Andlaşması’nın tarihi önemi üzerinde durdu. Böylece yeni bir
dönemin başladığını, silahların artık susacağını, anlaşmazlıklar ortaya
çıkarsa, bunların karşılıklı görüşülerek halledileceğini vurguladı.
Üç gün önce Türk ordusunun İzmir’e yaklaşmakta olduğu öğrenilmiş,
Emperyalist İngiltere’nin oyuncağı olan Yunanlıların artık
Türklerin önünde varlık gösteremeyeceğini ifade ile “bu zafer bütün
Ermenistan’ın ve doğunun da zaferidir” diyerek sözlerine son
verdi. Komiserler Şurası Başkanı Yoldaş Logos, İcra Komitesi Başkanı
Yoldaş Hamparsum’un ve diğerlerinin kutladığı konuşmasında
Ahmed Muhtar Bey, Türk-Ermeni ayrılığının yönlendiricilerinin
Çarlar olduğunu, son savaşlarda gerginliğin daha da arttığını, ama
Kars Andlaşması ile tarafların artık uzun bir barış hayatı yaşayacağını,
sonsuza dek devam edeceğini söyledi. Son olarak da; “Yaşasın
Doğu Milletlerinin sonsuz dayanışması... Yaşasın Türk-Ermeni