doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

250
SÜLEYMAN BEYOĞLU
görüşleri gerçekçi, tutarlı, Türk Tarihi tecrübesine uygun, dengeli,
imtiyazlara mesafeli, ötekini yani farklılıkları reddetmeyen, özellikle
azınlıkların içinde bulunduğu devlet ve milletle kucaklaşmasını
ve birleşmesini arzulayan insancıl bir anlayışa sahiptir. Bu anlayış
evrensel olduğu kadar dışarıda kalan soydaşlarını, dindaşlarını unutmayan
bunlar için karşılılık esasına uygun olarak diğer devletlerden
aynı özveriyi bekleyen ve sonuç olarak dünyadaki bütün azınlıkların
İnsan haklarından yararlanmasını arzu eden bir yaklaşımdır.
Lozan Anlaşması’nda Azınlıklar
TBMM hükûmeti Lozan’a giden heyete verdiği on dört maddelik
talimatta; 1., 8., 9., 12. maddelerde dolaylı veya dolaysız olarak
azınlık politikasını dile getirmektedir. Bunlar şöyle sıralanabilir: Ermeni
yurdu ve kapitülasyonlar söz konusu edilemez. Edilirse görüşmeler
kesilir. Ekalliyetler/azınlıklar için esas mübadeledir. Yabancı
kuruluşlar Türk kanunlarına tabidir. 37 Bu talimatlar uygun olarak
Lozan görüşmelerinde azınlıklar için TBMM’nin siyaseti iki noktada
toplanabilir. 38 1-Azınlık haklarının karşılıklılığı, 2-Azınlıkların
himayesinin Türkiye’nin varlık ve bütünlüğüne müdahale için bir
bahane olarak kullanılmaması.
Mustafa Kemal Paşa, Lozan görüşmeleri devam ederken 25
Aralık 1922 tarihinde Le Journal Muhabiri Paul Herriot’ya verdiği
demeçte Türkiye’nin azınlık ve Patrikhane politikası konusunda
şunları söylemiştir: “Ekalliyetlere gelince, bu bapta mübadele meselesini
derpiş etmiştik. Diğer devletlerin murahhasları da bu zeminde
bizim fikrimizi takip ve tasvip eylemiştiler. Lâkin bir fesat ve hıyanet
ocağı bulunan, memlekette tohum-ı nifak ve şikak saçan, Hıristiyan
hemşerilerimizin huzur ve refahı için de mucib-i şeamet ve felaket
olan Rum Patrikhanesini artık topraklarımız üzerinde bırakamayız.
Bu tehlikeli teşkilatı memleketimizde muhafazaya bir mecbur etmek
için ne gibi vesile ve sebepler irae olabilir?” Türkiye’nin Rum Patrikhanesi
için arazisi üzerinde bir melce göstermeye ne mecburiyeti
37 Atatürk’ün Milli Dış Politikası (Milli Mücadele Dönemine Ait l00 Belge,
1919-1923), I, Ankaral981, s.497.
38 Gülnihal Bozkurt, Azınlık İmtiyazları ~ Kapitülasyonlardan Tek Hukuk
Sistemine Geçiş, Ankara l998, s. 45.