doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK DÖNEMİ MECLİSLERİ (1920-1938)
İhsan GÜNEŞ*
İnsana, insanca yaşama olanağı tanıyan sistem kuşkusuz özgürlükçü
demokrasidir. Ancak her demokrasinin arkasında damla damla
oluşan büyük bir birikim vardır. Bu birikim, toplumların gelişmesine,
çağdaşlaşmasına da paralellik gösterir.
Devlet geleneğinin yerleştiği, köylülükten kentliliğe geçildiği,
ekonomik refahın arttığı, sanayileşmenin güçlendiği, ulusal bütünlüğün
sağlandığı, kültür düzeyinin yükseldiği, okur-yazar sayısının
arttığı, yerlerde demokrasi daha kolay kurulabilmekte, daha kolay
kök salabilmektedir.
Her siyasal sistemin olduğu gibi demokrasinin de olmazsa olmazları
vardır. Bunların başında da parlamento gelmektedir. Her
parlamentolu sistem demokrasi değildir, ama her demokratik ülkede
mutlak bir parlamento vardır. Sistemin demokratik olabilmesi
için de parlamentonun belirli aralıklarla yenilenmesi gerekir. İster
atanmayla, ister seçimle oluşmuş olsun parlamentolar siyasi gücün
sınırlarını belirleyen kurumlardır. Daha ilk çağlarda kimi ülkelerde
parlamentolar oluşmuş ise de bunlar sürekli olamamıştır. 14. yüzyılda
İngiltere’de filizlenen parlamentolu yaşam süreklilik kazanmıştır.
1789 Fransız devriminden sonra ise parlamento siyasal yaşamın vazgeçilmez
ögesi olmuştur.
Artık günümüzde parlamentosuz bir sistem hayli arkaik olarak
nitelendirilmektedir. Türk toplumunun parlamentoyla tanışması ise,
19. yüzyılın ikinci yarısında olmuştur. 19. yüzyılın ilk yansında atılan
çağdaşlaşma adımları parlamentonun alt yapısını oluşturmuştur.
Özellikle II. Mahmut döneminde kurulan merkez meclisleri, Tan-
* Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi