doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

848
ADNAN SOFUOĞLU
rakabe etmek üzere içtima edecektir.”, ifadesiyle başlayan ve böyle
bir meclisin toplanması için yapılması gereken hususları açıklayan
ikinci bir genelge yayınladı. Genelgede yeni seçilecek mebusların
yanı sıra Ankara’ya gelebilecek mebusların da, toplantıya çağrılan
meclise katılabilecekleri belirtilmekteydi. Aynı tarihte, o sırada
Ankara’ya gitmek üzere yolda bulunan Meclis-i Meb’usan Reisi de
mebusların, Ankara’da toplanacak olan meclise katılmalarını içeren
bir genelge yayınladı. 32 Arkasından Ankara’da toplantıya çağrılan
meclis için hazırlıklara başlandı. Bu gelişmeler olurken İstanbul’da
Ali Rıza Paşa Hükûmeti yerine gelmiş olan Salih Paşa Hükûmeti
de İtilaf Devletleri ve muhaliflerden gelen baskılar karşısında istifa
etmiş, Yerine, Padişah Vahdettin, tüm uyarılara rağmen Damat Ferit
Paşa’yı hükûmeti kurmakla görevlendirmişti. Damat Ferit Paşa ilk
iş olarak Ankara’da açılış hazırlıkları devam eden meclisin toplanmasını
dolayısıyla millî direniş hareketini, daha önceki hükûmetleri
döneminde olduğu gibi engelleme girişimlerini başlattı. Bu çerçevede
Damat Ferit Paşa, Ankara’da toplantıya çağrılan meclisin hukuki
zeminini ortadan kaldırmak için 11 Nisan’da Vahdettin’e, Meclis-i
Meb’usan’ı fesih iradesini yayınlatarak, meclis üyelerinin mebusluk
sıfatlarını ortadan kaldırmak yoluna gitti. 33
Ancak bütün engelleme girişimlerine rağmen Ankara’da meclisi
toplama çalışmaları tamamlandı. Nitekim, açılış törenleri hakkındaki
21 Nisan tarihli genelgenin arkasından 22 Nisan 1920’de Mustafa
Kemal Paşa, tüm mülki ve askerî makamlara gönderdiği bir telgrafla,
“23 Nisan 1920’de BMM vazifeye başlayacağından bu tarihten
itibaren tek yetkili merciin milletin gerçek temsilcilerinden oluşan
BMM olacağını” bildirdi. Böylece yeni açılan meclisin adının da
32 Atatürk; a.g.e., C. 1, s. 421-422 ; Kâzım Karabekir; İstiklâl Harbimiz, İstanbul
1960, s. 513 ; Tanör; a.g.e., s. 230 ; Adnan Sofuoğlu; “BMM, Milli Mücadeledeki
Rolü”, Prof. Dr. Abdurrahman Çaycı’ya Armağan, Ankara 1995,
s. 433 ; genelgede ayrıca, her livadan nüfuslarına bakılmaksızın eşit olarak 5
mebus seçilmesi, ikinci seçmen olarak da Müdafaa-i Hukuk teşkilatlarının yerel
yönetim kurulu üyeleri ile belediye meclisi üyelerinin kabul edilmesi belirtilmekteydi.
Şerafettin Turan; Türk Devrim Tarihi, C. 2, Ankara 1992, s. 123
33 Adnan Sofuoğlu; “Damat Ferit Paşa Hükûmetlerinin Milli Mücadeleye Karşı
Girişimleri ve Kuvay-ı Seferiye” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.
XVIII, S. 52, Ankara, Mart 2002, s. 48 v.d ; Tanör; a.g.e., aynı yer