doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK VE PONTUS MESELESİ 347
Pontus konusundaki siyasi faaliyetleri ile dikkati çeken K. Konstantinides
1918 Kasım sonlarında Marsilya’da ikinci bir kongre toplamıştır.
Bu kongrede Pontus konusunda belirlenen talepler, Kongre
başkanı sıfatıyla Konstantinides tarafından 2 Aralık 1919 tarihinde
İngiltere Dışişleri Bakanlığı’na gönderilmiştir. Bu taleplerde; İtilaf
devletlerinin 1.500.000 Ortodoks Pontuslu Rum’u himaye etmesi isteniyor
ve Rus sınırından Sinop’un batısına kadar uzanan kıyı bölgesinde
eski Trabzon devletinin ihya edilerek bir Pontus Cumhuriyeti
kurulması talep ediliyordu. 30 Bu taleplere, o sırada İngiltere Dışişleri
Bakanlığı’nda görevli olan Arnold Toynbee, “Bu muhtırada ileri
sürülen istatistikler ve sınırlar hayal mahsulüdür. Pontus Rumları
mandater bir devletin idaresinde bulunacak olan Ermeni devletine
bağlanacak, böylece Pontus Rumlarını tatmin edici bir “millî yurt”
sağlanmış olacak şeklinde not düşerek31 İngiltere’nin bu sıradaki politikasını
ortaya koymaktadır.
Gerçekten Paris Barış Konferansı’nın hazırlıklarının yapıldığı
sıralarda İtilaf devletlerinin genel görüşü Giresun - Sivas - Mersin
hattının doğusunda kalan toprakları Ermenistan’a vermek ve dolayısıyla
Trabzon’u da denize çıkış kapısı olarak Ermenistan’a bırakmaktı.
32 İşte böyle bir konjonktür içinde Venizelos 30 Aralık 1918’de
Paris Barış Konferansı’na resmen verdiği ve Yunanistan’ın toprak
isteklerini toplu olarak ifade eden muhtırası, şüphesiz Pontusçuları
hayal kırıklığına uğratmıştır. Batı Anadolu üzerinde sınırsız emeller
besleyen Venizelos, müttefiklere karşı daha inandırıcı olabilmek
için Pontus konusunda fedakârlık göstermiş, Trabzon’u denize çıkış
kapısı olarak Ermenilere bırakmayı kabul etmişti. 33 Batı Anadolu
üzerindeki amaçlarına ulaşmak isteyen Venizelos tecrübeli diplomat
kurnazlığı ile Kıbrıs, İstanbul ve Pontus üzerinde hak iddia etmekten
şimdilik vazgeçmişti. 34 İleride üzerinde duracağımız gibi, bu durum
30 Gotthard Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile ilgili İngiliz Belgeleri (T.Çev.:Cemal
Köprülü), Ankara, 1971, s. 56-57, Mesut Çapa, Pontus Meselesi, Trabzon ve
Giresun’da Milli Mücadele, Ankara 1993, s. 38.
31 Jaeschke, a.g.e., s. 57
32 Yerasimos, a.g.m., s. 48.
33 Geniş bilgi için bkz. Kitsikis, a.g.e., s. 30-32, Murat Hatipoğlu, Türk Yunan
ilişkilerinin 101 Yılı(1821-1921), Ankara 1988, s. 80-81.
34 Ercüment Kuran, “Milli Mücadele Esnasında Pontus Rum Devleti Kurma Te-