doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

556
İHSAN GÜNEŞ
devlet ve toplum için gereken alt yapıyı hazırladı.
II. Dönem TBMM günü geldiğinde yeniden seçime gitmek üzere
dağılma kararı aldı. 27 Haziran 1927’de görevini tamamladı.
Son olarak üzerinde durmak istediğim Meclis V. Dönem meclisidir.
Zira bu dönem üyelerinin belirlenmesinde, seçim stratejisinin
uygulanmasında Atatürk’ün etkin olduğu son meclistir.
V. DÖNEM TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ:
a-Meclisin Yenilenmesini Zorunlu Klan Etmenler
Versailles Antlaşmasının yarattığı olumsuzlukları sürekli işleyen
Nazilerin 1933’te iktidarı ele geçirmesi ve Nazilerin silahlanmaya
ağırlık vermesi, Avusturya’yı kendisine bağlama denemesi,
Avrupa’da Marsilya faciasının yaşanması, Saar’ın Almanya ile
birleşmeye karar vermesi, İtalya’nın Habeşistan’la ilgilenmesi ve
İtalyan diktatörü Mussolini’nin büyük bir askerî güç oluşturmaya
yönelmesi Avrupa’yı tedirgin ediyordu” 27 Bu gelişmeleri yakından
izleyen Türkiye Cumhuriyeti yöneticileri bu gelişmeler karşısında
Hükûmetin, seçimleri yenileyerek güven tazelemesinin daha doğru
olacağına karar verdi. 28
b-Meclisin Yenilenme Kararının alınması
Bu konu ilk kez 14 Kasıml934’te toplanan Cumhuriyet Halk
Partisi Grubunda dile getirildi ve Fırka “Fırka Reisliği (ne) yetki
verdi. 29
c-Parti Çalışmaları
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 5 Aralık 1934 günlü toplantısında
seçimin yenilenmesi oy birliği ile kabul edildi. 30 Ancak Türki-
27 Ebuzziya, “Meclisin Feshi Meselesi”, Zaman (17 Tesrinisani 1934). Cumhuriyet
Gazetesi’nin 14 Tesrinisani 1934 tarihli haberinde seçimin yenileneceği
bildiriliyor.
28 Bkz. ağabeydin Daver “Mebus Seçiminin Yenilenmesi”, Cumhuriyet (16
Tesrinisani 1934)
29 Bkz. Cumhuriyet (15 Tesrinisani 1934), s.1.
30 TBMM, C.24, s.81. Mir Gazetesi İsmet Paşa’nın böyle bir istekte bulunmasının
“uluslararası vaziyetin karışık olmasından” ve “Türk hükûmetinin ve