doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

TEHDİT VE TEHLİKELER KARŞISINDA TÜRK EĞİTİM-ÖĞRETİMİNİN
KONUMU VE STRATEJİSİ
takdirde mutluluk ve zenginlik peşinden gelecektir.” demekle ezeli
ve ebedi hakikati doğrulamaktadır.
Toplumsal değişimlerin ani değil de, tedricen gerçekleştiği görülmektedir.
Bir toplumda “iyileşme”, “kötüleşme” ve “yeniden
iyileşme” birbirine yakın süreçlerde mümkün olmaktadır. Eğitimsel
gelişmenin barış dönemiyle ilişkisini ortaya koyabilmek için
bazı konuların belirlenmesinde yarar vardır. Birincisi, Osmanlı
Devleti’nin durumudur. Çünkü saltanatın kaldırılmasıyla ilgili yasada
yeni Türkiye Devleti’nin “Misâk-ı Millî hudutları içinde Osmanlı
Devleti’nin tek meşru vârisi” olduğu, “millî hükümranlığın
milletin kendisine verildiği” vurgulanmaktadır5 . Dolayısıyla vârisi
olunan Osmanlı Devleti’nin durumuna da değinmek lazımdır. İkincisi,
“Batı medeniyeti” nin temsilcisi olan ülkelerle yapılan karşılaştırmanın
eksikliği, üçüncüsü de Türkiye Cumhuriyeti’nin ısrarlı ve
kararlı biçimde savaş açtığı ana düşmanlardır.
Osmanlı Devleti’nin sadece Türk millî tarihinin değil, insanlık
tarihinin de mükemmel teşkilatlanma örneklerinden biri olduğu doğrudur.
Bu mükemmeliyetin temelinde bilim adamlarının, düşünce
insanlarının fikrî ve fillî katkı ve katılımlarının bulunmasıdır. Selçuklular
zamanında Türkiye’de çağdaş biçimde programlanmış eğitim-öğretim
kurumlarını devralan Anadolu Beylikleri ve bu arada
Osmanlı Devleti XVI. yüzyılın sonlarına değin söz konusu kurumları
daha da geliştirmişledir. XVI. yüzyılın ikinci yarısında eğitimöğretim
programlarında âlet ilimleriyle müsbet ilimler çıkarılırken
Avrupa’da “skolastik zihniyet” in, yani “ham softa kaba yobazlık” ın
yerini tenkitçi zihniyet ve deneysel araştırmalar almaya başlamıştır.
“İlim bütün isteklerinize yön versin. Akıllı ve hırslı olursanız ebedi
dirlik ve düzenlikte bulunursunuz. Bu size Çalab’ın emri olur.” diyen
Âşık Paşa’nın hayata geçirilmiş telkin ve tavsiyeleri unutulmuş,
ilim bu ülkede takdir edilmeyince, iltifat görmeyince takdir ve iltifat
gördüğü coğrafyalara göç etmiştir6 . “Doğu’nun ziyası sönmeye,
5 Tertip-Düstur, s. 149, Prof. Dr. Mustafa KESKİN, “Türk İnkılabı ve Türkiye
Cumhuriyeti Tarihi”, Ufuk Kitabevi, 2. Baskı, Kayseri 2001, s. 233.
6 Âşık Paşa’nın ünlü eseri Garib-nâme, Prof. Dr. Kemal YAVUZ tarafından
faksimilesi ile birlikte hazırlanmış, 4 cilt hâlinde, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih
Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu tarafından 2000 yılında İstanbul’da yayınlanmıştır.
313