doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

618
ORHAN KOLOĞLU
farklı olması, liderlerinin de farklı bağlantılar içinde bulunduğunu
bilmesi vardır. Bu hususu açıkça 1921 yılı sonunda yeni anayasanın
tartışılması sırasında kimi örnek almakta olduğumuz konusundaki
soruya verdiği yanıttaki “Biz bize benzeriz” deyimiyle belirtmiştir:
“Şimdiye kadar okuduğumuz kitaplarda ismi sayılan
hükûmetlerden hangisidir, buyurdular. Efendiler bizim hükûmetimiz
demokratik bir hükûmet değildir, sosyalist bir hükûmet değildir. Ve
hakikaten kitaplarda var olan hükûmetlerin, bilimsel nitelik olarak
hiç birine benzemeyen bir hükûmettir. Sosyal bilimler noktasından
açıklamak gerekirse ‘Halk Hükûmetidir’ deriz. (...) Efendiler biz
benzememekle iftihar ederiz, etmeliyiz. Çünkü biz bize benziyoruz
efendiler. Bizi mahvetmek isteyen emperyalizme karşı ve bizi yutmak
isteyen kapitalizme karşı milletçe savaşmayı uygun gören bir
doktrini izleyen insanlarız.”
Buradaki “Biz bize benzeriz” deyimini “Türk kimseye benzemez
herkesten üstündür” gibi almamak gerekir. Bütün mazlum milletler
düşünülürse her birinin kendi özellikleri bulunduğu ve çözüm
formülleri için her birinin bunları dikkate alması gerektiğini anımsatan
bir açıklama olduğu bellidir. Açıkçası tek bir lider güdümünde
direnmeyi benimsemediği gibi, tek bir örneğe bağlı çağdaşlaşmayı
da kabul etmemektedir. Buna karşılık parlamenter sistemi kökleştirmekte
ve demokrasiye yönelecek yolu döşemekte çok kararlı
davranmıştır. Tek partiye dayalı sistemi dolayısıyla onu da diktatör
olarak niteleyenler çıkmıştır. Ancak 1930’daki çok partili seçim denemesi
ve devrimlerinin uygulanış şekli, onu Mussolini ve Stalin
ile mukayese etmeyi deneyenleri fikirlerinden dönmeye mecbur
etmiştir. 3 Mütareke Dönemi İstanbul’unda görev yapmış İtalyan
diplomatı Kont Sforza, ülkesindeki Faşist rejimle çatışıp ülkesinin
dışına sığındığı 1930 ortalarında yazdığı “Avrupalı Diktatörlükler”
kitabında Atatürk’ün aksine diktatörlükleri engelleyecek bir sistem
uyguladığından bahseder: 4
“Ancak benim gibi çeşitli Doğu başkentlerinde yıllar geçirmiş
olanlar bilirler ki -doğru ya da yanlış, daha çok yanlış olarak - bizim
3 Orhan Kolonlu. Türk’ü Dünyaya Saydıran Adam (Ankara, Yeni Özgür İnsan
yay. 1988) de bu konuda ayrıntılı bilgi vardır.
4 Count Carlo Sforza, European Dictatorships. (London, George Allen-Umvin
Ltd., 1933, s.208)