doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

CUMHURİYET OLGUSUNUN ATATÜRK’ÜN KİŞİLİĞİNDE ERZURUM’DA ŞEKİLLENMESİ 109
“Kendisinin ve yanında oturan Diyanet İşleri Başkanının başında
birer şapka vardı. Kendisi neyse ne? Fakat, kendisini karşılamaya
gelenler arasında bulunan Diyanet İşleri Başkanı’na da şapkayı giydirmişti.
Ben hayretle bu manzarayı seyrederken otomobili durdurttu,
beni yanına çağırdı ve birden:
-Azizim Mazhar Müfit Bey kaçıncı maddedeyiz? Notlarına bakıyor
musun? Dedi.
Mazhar Müfit Bey, Paşa’nın bu sözleri şaka olarak söylediğini
fakat bunun kendisini mahcup ettiğini belirtirken, o gün hayal ve
masal diye not ettiği her maddenin zamanla birer gerçek abidesi olarak
karşısında bütün endamıyla boy gösterdiğini21 ifade etmişti.
Cumhuriyet fikrinin Erzurum’da işlenişine dair Süleyman Necati
Bey de şöyle bir olaya hatıratında yer vermişti.
“Sivas’a gitmeden önce Kemal Paşa, Köşk denilen mesirede
hava almaya gitmişti. Benim Albayrak Mektebi talebesi de o civarda
gezinmeye çıkmışlardı. Müştak Sıtkı, Hüseyin, Ömer Rahmi Beyler
talebeyle beraberdiler. Çocuklar Paşa’yı görünce koşarak etrafını
aldılar. Biz de ulaştık. Paşa çocuklarla sohbet ediyordu. Aldıkları
fikirlerden dinleyenler riyaset-i Cumhur kavramının burada tecelli
ettiğini görmüşlerdi. Birden bire bir ses yükseldi. “Yaşasın Cumhuriyet”
talebenin avazı Mustafa Kemal’i memnun etmişti. Kendisi de
sohbetlerinde ilk Cumhuriyet fikrini, Erzurum’da buldum” diyerek
görüşlerinden bahsetmişlerdi” 22 .
Görüldüğü üzere Erzurum, gerek kongre kararlarıyla oluşan
genel kanaat, gerekse millet egemenliğine dayanan tam bağımsız
yeni bir Türk Devleti kurmak kararıyla zorlu ve onurlu bir mücadeleye
hazır bir liderin; Mustafa Kemal’in, kendi kişiliğinde özdeşleştirdiği
Türk milletinin vicdanında ve geleceğinde sezdiği büyük
gelişme yeteneğini “egemenlik onun olduğu gibi yönetim hakkı da
onundur” 23 . Düşüncesiyle Türk Milleti’nin layık olduğu yönetim biçiminin
Cumhuriyet olacağı fikrini özel sohbetlerinde ilk paylaştığı
yer olmuştur.
21 Kansu, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, I, s.132.
22 Demircioğlu, 1919-1923’de Süleyman Necati (Güneri) Bey, s.118.
23 Arı İnan, Gazi Mustafa Kemal Atatürk7ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları,
TTKB, Ankara, 1982, s.31.