doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK’ÜN BAKIŞ AÇISIYLA AZINLIKLAR 237
ması gerektiğini ifade ederken Millî Mücadele’nin azınlıklara bakışını
da belirliyordu: “Osmanlı uyruğunda olan Rum ve Ermeni
azınlıklar gördükleri kışkırtma ve desteklerle millî namusumuzu yaralayacak
taşkınlıklardan başlayarak sonunda acı ve kanlı olaylara
dönüşecek kadar küstahça saldırılara koyuldular” diyerek azınlıkların
mütareke dönemindeki zararlı faaliyetleri ile Yunan ve Ermeni
isteklerinin gerçekleştirilmeye çalışıldığına dikkati çekti. 14 Mustafa
Kemal Paşa’nın başkan seçildiği Erzurum Kongresi, 7 Ağustos 1919
tarihinde yayınladığı on maddelik beyannamesinin birinci, üçüncü,
beşinci ve altıncı maddeleri Müslüman olmayan unsurlara ve büyük
devletlere karşı şu uyarıları yapmaktadır. Trabzon, Canik (Samsun)
Erzurum, Sivas, Diyarbakır, Elazığ, Van, Bitlis vilayetleri ve bu bölgedeki
şehirler hiçbir sebep ve bahane ile birbirlerinden ve Osmanlı
toplumundan ayrılmaz bir bütündü. Her türlü işgal ve müdahale,
Rumluk ve Ermenilik oluşturma amacına yönelik bir işlem olarak
kabul edileceğinden, birlikte savunma ve direnmeye karar verildi.
Müslüman olmayan azınlıklara siyasi egemenlik ve sosyal dengeyi
bozacak ayrıcalıklar verilmeyecekti. Müslüman olmayan unsurların
eskiden kazanılmış haklarına bütünüyle saygılı olunacağı; bunların
mal, can ve ırzlarının korunması zaten dinin, millî geleneklerin
ve kanunî esasların gereği olduğu tekrarlandı. İtilaf devletlerince
mütarekenin imzalandığı 30 Ekim 1918 tarihindeki sınırlarımız
içinde kalan ve her bölgesinde olduğu gibi Doğu illerinde de ezici
çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu kültürel, iktisadi ve nüfus
yoğunluğu Müslümanlara ait olan, birbirlerinden ayrılması imkanı
olmayan öz kardeş dindaşlarımız ile soydaşlarımızın oturduğu ülkemizin
bölüşülmesi görüşünden bütünüyle vazgeçilerek varlığımıza,
tarihimize, ırkımıza, dinimize ve haklarımıza saygı gösterilmesi
ile bunlara aykırı girişimlerin kabul edilmemesi kararının alınmasının
bekleneceği duyurulmuştu. 15 Mustafa Kemal Paşa’nın 4-11 Eylül
1919 tarihinde düzenlediği Sivas Kongresi’nin, 11 Eylül’de yayınla-
14 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, I, Ankara 1997, s.2.
15 Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler, Ankara 1981, s. 29-32; Atatürk’ün Söylev
ve Demeçleri, I, Ankara 1997, s.30. Mustafa Kemal’in, Doğu Anadolu’da
bir Ermeni Devleti oluşturmanın mümkün olmadığı hakkındaki 21 Ağustos
1919 tarihli şifresi içinbkz. Nutuk, I, s. 100.