doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK DÖNEMİ MECLİSLERİ (1920-1938) 553
1923 Türkiyesinde iktidarda liderliğini Mustafa Kemal’in yaptığı
10 Mayıs 1921’de kurulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Grubu 19 (I. Grup), muhalefette ise lideri bile belli olmayan, programını
oluşturmamış, örgütsüz II. Grup vardı. 20 Seçim dolayısıyla bunlara
yenileri de eklendi. Örneğin Müdafaa-i Millîye Grubu, İaşeciler
Grubu, Amele Grubu, Bağımsızlar gibi. 21 Ancak bunlar içinde üzerinde
durulması gereken, başında Kara Kemal’in olduğu İaşeciler
Grubu idi. Zira bu grup aynı zamanda İttihat ve Terakki’yi çağrıştırıyordu.
22
İttihatçılar Mustafa Kemal’i desteklemekle birlikte zaman zaman
ona karşı çıkmaktan da geri durmamıştı. Bu nedenle de İttihat
ve Terakki’nin I. Grupla tam birlikteliğinden söz edilemezdi. Zira
II. Grupla işbirliği yapacağı, bağımsız olarak seçime gireceği gibi
haberler de ortalıkta dolaşıyordu.
Özellikle Cavit Bey İttihat ve Terakki’yi yeniden diriltmek için
çabalıyor hatta Mustafa Kemal’in “9 Umde”sine karşılık 9 maddelik
bir program da oluşturuyordu. Ancak Mustafa Kemal Paşa’nın
seçimlerde parçalanmaya gidilmeden bütünleşilmesi doğrultusundaki
giriştiği çabaları ve seçimle yakından ilgilenmesi İttihatçıların II.
Grupçuların cesaretini kırdı ve başarılı olamayacaklarını anlayınca
örgütsel düzeyde ortaya çıkıp iktidar mücadelesine girişmekten kaçındılar..
Sonuçta seçimin galibi, halkın tüm kesiminin hatta azınlıkların
da desteklediği Mustafa Kemal’in liderliğini yaptığı I. Grup
oldu. 23
Adayların Belirlenmesi
Mustafa Kemal yayınladığı 9 umdeyi kabul eden ve kendilerine
başvuran kişilerden milletvekili adayları belirlemek üzere bir komisyon
kurdu. Bu komisyon adayları belirlenirken;
19 İhsan Güneş, Birinci Türkiye Millet Meclisi’nin Düşünce Yapısı, 1997,
s.171 vd
20 Güneş, a.g.e., s. 180 vd. Güneş, “1923 Seçimi” 70. Yılında Ulusal ve Boyutlarıyla
Atatürk’ün Büyük Nutku ve Dönemi, Ankara: 1999, s.113 vd
21 (Tevhid-i Efkâr, 4 Nisan 1923)
22 Bu grup ile ilgili olarak bkz. Karaosmanoğlu, a.g.e., s.12 vd
23 Güneş, “1923 Seçimleri”.