doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

BİR ASKERÎ DEHA OLARAK ATATÜRK’ÜN İLERİ GÖRÜŞLÜLÜĞÜ VE 369
ORDU-MİLLET DAYANIŞMASINA VERDİĞİ ÖNEM
Atatürk’ün bir askerî deha olarak özellikle, Suriye’de ve
Arnavutluk’ta eşkıya takibi sırasında gösterdiği gayretleri, 31 Mart
Olayı sırasında büyük bir ordunun Selanik’ten İstanbul’a sevki esnasında
bir kurmay subay olarak uygulamaları, başkente ve yönetime
karşı ültimatom tarzında bizzat kendisinin kaleme aldığı beyannamelerdeki
kararlı tutumu21 , Trablusgarp Savaşı’nda kıyı savunması,
çölde muharebe ve dağınık Arap kabilelerini bir arada toplayıp
İtalyanlara karşı örgütlemedeki gayretleri, İkinci Balkan Savaşı’nda
Bolayır çıkarması ve ileri harekatındaki rolü ilk kurmaylık dönemi
askerî başarıları arasında yer alır. Sofya’da askerî ataşe iken devlet
merkezine gönderdiği siyasi ve askerî içerikli raporlar ise, genç bir
kurmay subay olarak Mustafa Kemal’in uluslararası ilişkiler konusundaki
duyarlılığını ve devlet merkezini bu konuda nasıl uyardığını
göstermekte idi. 22 Çanakkale muharebelerinde gösterdiği kararlı
tutumu ve inisiyatifi ise onun dünyaca tanınan bir askerî deha
olduğunun göstergesidir. Nitekim, 19 ncu Tümen Komutanı iken,
Çanakkale’de düşmanın amacını ve asıl çıkarma bölgelerini, harekatın
başlamasından önce tam bir doğrulukla değerlendirmesi, gerekli
düzen ve önlemleri önermesine karşılık, üst komutanlıkça (Liman
von Sanders) dikkate alınmaması, harbin uzamasına ve çok sayıda
insan kaybına23 ; ayrıca Harp Tarihinde Makedonya Cephesi diye bir
cephenin açılmasına neden olmuştur. Bitlis ve Muş’un dağlık bölgesinde
kışın soğuk iklimi altında gösterdiği metanet, dayanıklılık
ve başarı, Suriye-Filistin cephesindeki kızgın çöllerde de devam etmiştir.
Kurtuluş Savaşı’na uzanan süreçte Mustafa Kemal’in askerî
dehası, soğuk iklimlerde, kızgın çöllerde Filistin’den Balkanlara,
Çanakkale’den Bitlis-Muş’a uzanan coğrafyada kazanılan tecrübe-
Atatürk’ün kurmaylık ve üstün başarı kıdemleri ile bunların bir kısmını geçse
dahi ortada bir gerçek vardır: O da, herkes tarafından tartışmasız olarak üstün
bir askerî önder olarak kabul edilmiş olmasıdır. Bu konuda bilgi için bk.,
Gnkur. ATASE Bşk.lığı Yay., Türk İstiklal Harbine Katılan Tümen ve Daha
Üst Düzey Komutanların Biyografileri, Ankara 1989.
21 Mustafa Kemal’in Hareket Ordusundaki faaliyetleri hakkında ayrıntılı bilgi
için bk., Zekeriya Türkmen, Hareket Ordusu ve Kurmay Yüzbaşı Mustafa
Kemal, Gnkur. ATASE Bşk.lığı Yay., Ankara 1999.
22 Ayrıntılı bilgi için bk., Ahmet Tetik, “Sofya Askerî Ataşesi Mustafa Kemal’in
Askerî ve Siyasi Değerlendirmeleri”, Doğumunun 125. Yılında Mustafa
Kemal Atatürk Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 15-18 Mayıs 2006,
Ankara 2006.
23 Nusret Baycan, Aynı eser, s. 61.