doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

654
ESAT ARSLAN
mında benimsediği en önemli ülke, aynen Osmanlı Devletinde olduğu
gibi Türkiye Cumhuriyetinde de üç azınlık topluluğu Ermeni,
Rum ve Yahudi olduğu gerçeğidir.
Lozan Konferansında Batılılar Ermeni sorununu yine açtılar.
Konferansta Ermenistan yoktu. Ermeni işini İngiliz Başdelegesi
Lord Curzon açtı, Fransız, İtalyan ve Amerikan delegeleri de kendisini
desteklediler. Batılılar Türkiye’ye karşı çok saldırgan bir dil
kullandılar. İsmet Paşa gelişmeleri gün gün aynen şöyle rapor etti:
13 Aralık 1922:
“Öğleden sonra ekalliyetler (azınlıklar) komisyonu içtima etti.
Reis Curzon müttefikler namına uzun beyanat ve teklifatını serdetti.
Fransa ve İtalya teyid ettiler. Curzon’un teklifatının hulasası şudur:
(...) Home Armenien (Ermeni Yurdu) meselesine temas etmek mecburiyeti
vardır. Mevcut Ermenistan fakir dolu ve birçok Ermenilerin
istemedikleri bir şekl-i hükûmeti vardır. Şimal-i şarki vilayetlerimizde
ya (da) Kilikya ve Suriye hudutlarımızda bir içtima mahalli verilmesi
istida olunuyor. (...) Cevap verdik. Curzon’un teklifatına aykırı
cevap vermek üzere yarına kaldık...İSMET’ 13
14 Aralık:
“Ekalliyetler komisyonu içtima etti. İzahat ve cevaplarımızı verdik.
Curzon hem dünkü, hem bugünkü beyanatımıza uzun, şiddetli,
mütecâvizane mukabele etti. (...) Ermeni yurdunu müdafaa etti. Hulasa
ekalliyetler sebebiyle şiddetli bir propaganda ve tehdit yapıldı.
İngiliz ve Amerikan gazetelerinde ekalliyetler ve Ermeni yurdu sebebiyle
pek şiddetli propaganda yapıyorlar. Yarın tekrar cevap vereceğiz
(...) Vaziyet mücadeleli ve gergindir...İSMET “ 14
15 Aralık:
“Üç günden beri büyük bir faaliyetle idare edilen ekalliyetler
propagandasının nâzik bir gününü geçirdik. Sabah Curzon riyasetinde
komisyon içtima etti. Dünkü beyanatına hazırladığımız cevabı
verdik. (...) Ermeni yurdu mes’elesini ve ilahirihi mevzu-i bahs ettik.
Fransız ve İngiliz istatistikleri ile harpten evvel Türkiye’deki Ermeni
miktanmn bir milyon küsur olduğunu söyledik. Üç milyon nereden
13 Şimşir, Lozan Telgrafları I, s.210-211, No. 134
14 Şimşir, Lozan Telgrafları I, s.215-216, No. 140