doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

ATATÜRK DÖNEMİNDE YÜKSEK ÖĞRETİMİN
YENİDEN DÜZENLENMESİ
Prof .Dr. Ali ARSLAN *
Kendi medeniyeti çerçevesinde kurumlarını yenileyen Osmanlı
Devleti, bütün alanlarda yaptığı gibi eğitim-öğretimin sistemini
de Avrupaî tarzda düzenleme yoluna gitmişti. Bu çerçevede 1845
yılında, Darülfünun’un adıyla bir üniversite kurulması kararlaştırılmıştı.
Bu Darülfünun’da esas hedef meslekî eğitim değil; “ikmâl-i
kemâlât-ı insâniye” yani mükemmel insan yetiştirmekti.
1863-65 arasındaki ilk teşebbüs sadece konferanslar tarzında
halkı çeşitli ilmî konularda bilgilendirme ile sınırlı kalmıştı. 1870-
73 arasındaki ikinci Darülfünun’da; fiili özerklik verilen yönetim,
fakültedeki dersler, öğrenci kayıt-kabul gibi bütün hususlar düşünülmesine
rağmen, tatbikatı tam olarak gerçekleştirilememişti.
Darülfünunun üçüncü olarak kuruluş teşebbüsü 1874-78 tarihleri
arasında gerçekleştirilmiştir. Darülfünun-ı Sultanî’de Doktora
programı uygulanmasına ve “Lisaniye” unvanına ile mezuniyet usulü
tatbikine başlanmıştı. Ancak bu kurum da devam etmede başarısız
olmuştu.
Kesintisiz bir şekilde öğretime devam eden Darülfünun 1900’de
kurulmuş, başlangıçta talebe sayısı sınırlı ve yönetimi merkeziyetçi
anlayışta olmuştu. Gittikçe gelişme ve yenileşme gösteren Darülfünun
özellikle II. Meşrutiyet döneminde gerçek bir üniversiteye dönüşmeye
başladı. Bu dönemde özerk yönetimin en önemli kademesini
oluşturan Fakülte Meclislerinin kurulması sağlanmıştı. Ayrıca bu
dönemde öğrencilerin serbestçe örgütlenmesi ve pratik çalışmaların
* İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim üyesi.