doğmunun 125. yılında mustafa kemal atatürk - Atatürk Araştırma ...

SALTANATTAN CUMHURİYETE MİLLET EGEMENLİĞİ 849
BMM olarak ilk defa kullanılmış olmaktaydı. 34
Bundan sonra BMM’nin 23 Nisan 1920 tarih ve 1 sayılı ilk karar
ile kendi oluşum biçimini belirledi. Bu karar “TBBM’nin Süret-i
Teşekkülü Hakkında Heyet-i Umumiye Kararı” başlığını taşıyordu.
Böylece aynı zamanda ilk defa Türkiye sözcüğünü kullanarak adını
TBMM olarak resmileştirmiş olmaktaydı. 35 TBMM’nin kimliğini
kabul ettirme doğrultusunda varlık ve meşruluk sorunu ile ilgili ilk
önemli işlemi ise 29 Nisan 1920 tarih ve 2 sayılı karar olarak aldığı
Hıyanet’i Vataniye Kanunu ile oldu. 36
Bunu yanında TBMM’nin açılıştan sonraki en önemli gündem
maddesini ise, yeni ana kuruluş esaslarının tespiti teşkil etti. Nitekim
24 Nisan günkü oturumunda Meclis Başkanlığına seçilen Mustafa
Kemal Paşa, aynı gün Mütareke döneminin başlangıcından o ana
kadarki gelişmeleri ile yapılan çalışmaları anlatan ve aynı zamanda
Meclisin çalışma şekli ile yetkilerini içeren bir konuşma yaptı.
Mustafa Kemal Paşa “Millî Hâkimiyetin her şeyden evvel belirmesi
maksadıyla Meclis-i âliniz salâhiyeti fevkalâde ile toplanmıştır.”
Diye başlayan konuşmasında milletvekilleri huzurunda millî egemenlik
meselesini tekrar dile getirdi. 37
Bu konuşmasından sonra Mustafa Kemal Paşa, milletvekillerinden
bir İcra Vekilleri Heyeti’nin yani hükûmetin kurulmasını isteyerek,
bu yönde bir önerge verdi. 38
34 Tanör; a.g.e., s. 233 ; 23 Nisan’daki açılış töreninde de en yaşlı üye sıfatıyla
başkanlık yapan Şerif bey meclisin açılışını “BMM’ni açıyorum” ifadesini
kullanarak yapmıştır. Ayrıca meclisin açılışı ile ilgili geniş bilgi için bkz. Atatürk;
a.g.e., C. 1, s. 308 v.d ; Kansu; a.g.e., C. 2, s. 580 v.d ; Yunus Nadi;
Ankara’nın İlk Günleri, İstanbul 1955, s. 72 v.d
35 Türkiye sözcüğünün ilk defa (Şubat 1921 tarihli İcra Vekilleri Kararı’nda
yada 23 Nisan 1922 tarihli ‘3 Nisan’ın Milli Bayram Adinde Dair kanun’da
kullanıldığı da ifade edilmektedir. Tanör; a.g.e., s. 232-233 ; Karar metni ve
ifadeler için bkz. Suna Kili- A.Şeref Gözübüyük; Türk Anayasa Metinleri,
Ankara, 1985 s. 87-88
36 Tanör; a.g.e., s. 233-234
37 Konuşma metni için bkz. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.1, İstanbul
1945, s. 29 ve 57-60
38 Önergede “1- Hükûmet teşkili zaruridir. 2-Muvakkat kaydıyla bir hükûmet
reisi tanımak veya bir padişah kaymakamı ihdas etmek kabili tecviz değildir.
3-Mecliste mütekâsif (toplanan-yoğunlaşan) irade-i milliyeyi, bilfiil mukadderatı
vatana vazı’ü’l-yed (el koyma) tanımak umde-i esasiyedir. Türkiye Bü-